Flokkur: Fólkið.
28.10.2012 21:41
Sú var tíðin, 1911
Á þessu ári 1911 var verslun í hvað mestum blóma á Bakkanum og samkeppnin afar hörð, en þrátt fyrir það þótti verslunin vera arðbærustu og gróðvænlegustu fyrirtækin. Þær stóru verslanir sem kepptu um hituna voru, Einarshafnarverslun, Kaupfélagið Hekla, Ingólfsverslunin á Háeyri og Stokkseyri. Þá var verslun að vaxa við Ölfusárbrú, fyrir tilstuðlan "Brúarfélagsins" svokallaða. Um mitt sumar var byrgðastaðan orðin slæm og matvöru farið að skorta í búðunum. Þá var haframjölið vinsæla upp urið og ekki annað að gera en bíða og vona að haustskipin kæmu með fyrra fallinu. Harðar deilur urðu um hvort væri hyggilegra að leggja járnbraut til Reykjavíkur, eða byggja höfn í Þorlákshöfn. Franskir verkfræðingar komu um sumarið til að kanna hugsanlegt hafnarstæði ásamt fyrverandi ræðismanni Frakka, hr. Jean Paul Brillouin sem var tilbúinn til að koma með franskt fjármagn í hafnargerðina. Unnið var að símalagningu héðan af Bakkanum til Kaldaðarness. Áhöld til þess komu með strandferðaskipinu Perwie. Oddur Oddsson símstjóri í Reginn sá um það verk og var símalínan opnuð 26. ágúst 1911. Símalínan var lögð heim að Sandvík til Guðmundar hreppstjóra, og síðan frá Hraungerði upp að Kíðjabergi. Mannaferðir voru miklar á Bakkanum yfir sumarið, flestir á ferð ofan úr sveitum í verslunarerindum. Til halastjörnu sást á austurhimni frá 20. oktober og fram á vetur 3-4 stundir í senn. Atvinnuleysi gerði vart við sig þegar kom fram á veturinn og samgöngur spiltust. Þá dofnaði yfir þorpslífinu og lítið við að vera. Verslunin sem nú var vel byrg auglýsti jólaútsölur og staðgreiðsluafslætti. Íbúafjöldi á Eyrarbakka var 750 manns árið 1911 og hafði þá fækkað um 13 frá fyrra ári. Fóru flestir til Reykjavíkur.
Skipakomur og skipaferðir: "Perwie" kom hér að sundinu snemma vors,
var þá ekki fært út sökum brims, hélt hún þá nær tafarlaust til Stokkseyrar og
lá þar um nóttina, Í birtingu var orðið sjólaust, og beið hún þá ekki boðanna heldur
hypjaði sig á braut hið snarasta, voru Stokkseyringar þá albúnir að fara út í
skipið og sækja vörur sínar, en til þess kom ekki, Perwie var farin þegar fært
var orðið, sumir sögðu jafnvel að hún væri farin til "helvítis". Vöruskip Einarshafnarverslunar, Vonin og
Svend , komu bæði í byrjun maí og gátu þau komist hér að vandræðalaust. Kong Helge kom við hér um miðjan maí
sem og Stokkseyri og skilaði af sér vörum og pósti. Aukaskip frá sameinaða gufuskipafélaginu hafnaði sig hér með vörur
til Brúarinnar (Selfossi), Heklu og Einarshafnar. Timburskip til Ingólfsverslunar hafnaði sig hér einnig og annað
timburskip til Ingólfs gekk á Stokkseyri. Faxaflóabáturinn
Ingólfur kom hér við miðsumars og Perwie við sumarlok og sótti ull til
Ingólfsverslunar. Um haustið snemma kom
vöruskip Þorleifs kaupm. á Háeyri, Guðmundssonar dekkhlaðið varningi alskonar. Vonin, skip Einarshafnarverslunar kom
svo 22. september eftir langa útivist.
Franskt saltflutningsskip,
seglskipið Babette frá Paimpol strandaði á Fljótafjöru, í Meðallandi í marsbyrjun,
en mikill floti franskra fiskiskipa var að veiðum við sunnanvert landið þá um
veturinn og víða upp í landsteinum, innan um net heimamanna. Þilskipið Friða,
bjargaði 6 skipshöfnum í Grindavík.
Íþróttir:
Nýjársdagurinn byrjaði með því að 5 ungir Eyrbekkingar
þreyttu kappsund frá Einarshafnarbryggjunni, um 25 faðma. Varð þar skarpastur
Ingvar Loftsson, synti hann leið þessa á 57 sek. og fékk að launum blekbyttu úr
slípuðum kristalli. Hinir sem tóku þátt í sundinu voru: Ásgrímur Guðjónsson,
Gísli Jóhannsson, Valgeir Jónsson og Jón Tómasson. Piltar þessir höfðu engrar sundkenslu
notið, en lærðu að synda af egin ramleik. Í sjósund fóru þeir daglega þá um veturinn.
J.D. Níelsen verslunarstjóri þjálfaði leikfimiflokk sinn af kappi þennan vetur
og hélt leikfimisýningar í Fjölni við góðan róm. Lítið varð hinsvegar úr
sumarmótinu á Þjórsártúni sökum óveðurs. Skotfélagið hélt æfingar úti við og
dró að sér forvitna áhorfendur. Félag þetta var aðallega stofnað í því skyni að
vekja áhuga á íþróttum, sérstaklega skotflmi. Stofnfélagar voru 20.
Fólkið:
Dbr. Brynjólfur Jónsson sagnaritari frá Minnanúpi sem
dvalið hefur löngum á Bakkanum, kom til heilsu aftur, eftir slysfarir á fyrra
ári. Geir Guðmundsson frá Háeyri kom til landsins, en hann bjó á Sjálandi og
giftist þarlendri konu Marie Olsen. Stundaði hann hér jarðyrkju um sumarið
ásamt Sjálenskum unglingi, Age Jensen er með honum kom. Geir seldi líka margskonar
jarðyrkjuverkfæri til kartöfluræktunar, tæki, tól og vélar alskonar fyrir
jarðyrkju. Simon Dalaskáld var hér á ferð að selja bækur sínar. Hann var
förumaður frá Skagafirði, þó ekki umrenningur heldur einskonar skemmtikraftur
sem ferðaðist um og stytti fólki stundir. Kjartan Guðmundsson ljósmyndari frá
Hörgsholti opnaði hér á Eyrarbakka ljósmyndastofu. Bjarni Þorkellsson
skipasmiður dvaldi hér við skipasmíði, hafði hann byggt vandaðan vélbát fyrir Þorleif
Guðmundsson frá Háeyri. Var það fyrsti vélbáturinn sem smíðaður var á
Eyrarbakka. Uppskipunarbát smíðaði hann einnig þetta sumar, og a.m.k. tvö
róðraskip þá um veturinn, en Bjarni hafði á sinni tíð smíðað yfir 500 báta og
skip. Verksmiðjueigandi einn, C. H. Thordarson, frá Chicago, (Uppfinningamaður
ættaður úr Hrútaflrði) hafði hér nokkra daga dvöl ásamt konu og syni, en konan
var systir Ingvars Friðrikssonar, beykis á E.b. Hér voru líka á ferð tveir
Rússar sem tóku að sér að brýna hnífa fyrir fólk, og var mörgum starsýnt á.
Þeir föluðust líka eftir litlum mótorbát til kaups, en enginn vildi þeim selja
og héldu þeir þá til Stokkseyrar. Bjarni Eggertsson héðan af Eyrarbakka var við
silungsveiði í Skúmsstaðavötnum í Landeyjum og þóttist veiða vel. Sigurður
Eiriksson regluboði var hér á ferð í vetrarbyrjun að heimsækja
Goodtemplarastúkur og endurvakti stúkuna "Nýársdagurinn". Bjarni Vigfússon frá
Lambastöðum var hér á Bakkanum um veturinn við smíðar. Meðal annars smiðaði
hann skiði úr ask, sem þóttu vel vönduð. Skíðin voru smíðuð eftir norskri gerð
og fylgdu tábönd eftir sama sniði. Það mun hafa þótt nýstárlegt hér syðra, að
gera skíðasmíði að atvinnu sinni. Páll Grímsson, verslunarmaður á Eyrarbakka keypti
Nes í Selvogi ásamt jörðinni "Gata" í sama hreppi, af Gísla bónda Einarssyni er
þar bjó.
Stórafmæli: Jórunn Þorgilsdóttir
í Hólmsbæ hér á Bakkanum varð áttræð, en hún þótti merkiskona og sömu leiðis Gestur
Ormsson í Einarshöfn.
Andlát: Helga Gamalíelsdóttir í Þórðarkoti, andaðist 85 ára að
aldri. Jóhann Jónsson á Stóru Háeyri, rúmlega 70 ára að aldri. Guðrún Einarsdóttir,
gömul kona á Eyrarbakka. Steinunn Pétursdóttir, kennara á Eyrarbakka, 10 ára að
aldri, hafði sumardvöl í Fljótshlíð og lést þar af lungnabólgu. Kristín
Jónsdóttir í Norðurkoti, háöldruð. Hún hafði lengi búið ein í kofa sínum og
þótti einkennileg um margt. Helgi Þorsteinsson, á Gamlahrauni, varð bráðkvaddur
59. ára að aldri. Guðni Jónsson, verslunarm. hér af Eyrarb. Var lengi við Lefoliisverslun
hér áður, en hafði flutti til Rvíkur árið 1910. Sigríður Lára, yngsta barn Guðmundar
Guðmundssonar kaupfélagsstjóra, ekki árs gömu.
Menning: Leikfélagið á Eyrarbakka setti upp nokkur verk. Helstu
leikarar voru Solveig Daníelsen, Jón Helgason prentari Karl H. Bjarnarson
prentari, Pálína Pálsdóttir og Guðmunda Guðmundsdóttir. Ungmennafélag Eyrarbakka
hélt upp á 3ja ára afmæli sitt með skemtisamkomu, sem haldin var í Fjölni. Sá
ljóður var á menningu þorpsins sem og annara þéttbýlisstaða við sjávarsíðuna að
götubörnum var gjarnt á að atast í fólki, einkum drykjumönnum með skrílslátum
og að viðhöfðum óæskilegum munnsöfnuði í þeirra garð sér til skemtunar. Seint
gekk að uppræta þessa menningarvörtu á samfélaginu. Lestrarfélagið hélt áfram
að lána út bækur og var mikið í það sótt. U.M.F.E. stóð fyrir alþýþufræðslu,
þar hélt Einar E. Sæmundsen skógfræðingur fyrirlestur um skógrækt og heimilisprýði,
"Trjáreitur við hvert einasta heimili á landinu", kvað hann ætti að vera heróp
ungmennafélaganna, en áhugi fyrir skógrækt hér reyndist dræmur.
Fiskveiðar, landbúnaður og atvinna: Þorskanet voru nú orðin almenn
veiðarfæri á opnum skipum sunnanlands, en veiðar á færi eða lóðir á undanhaldi.
Steyptir netasteinar sem var uppfinning Ísólfs Pálssonar á Stokkseyri gerðu
veiðarnar meðfærilegri. Afli var tregur framan af vetrarvertíð og sjaldan gaf á
sjó, en þegar leið fram í júní fiskaðist ágætlega en svo dró úr er á leið
sumarið og vildu Eyrbekkingar kenna um erlendum trollurum sem krökkt var af. Lítið
róið að haustinu og afli tegur þó róið væri. Bændur girtu lönd sín í auknum
mæli, en slíkt nær óþekkt nokkrum árum fyr. Óðalsbóndi Guðmundur Ísleifsson á
Stóru-Háeyri vélvæddi sinn búskap að nokkru er hann tók í notkun hestdráttar
rakstrarvél og arfareytingarvél, fyrstur bænda hér við ströndina, fyrir átti
hann hestdráttar sláttuvél. Um sláttinn var fátt fólk heima við, enda lágu
margir í tjöldum við engjaheyskap. Heyfengur virtist ætla að verða góður þetta
árið, en síðsumars brast á með vætutíð, en hey öll náðust þó með haustþurkinum.
kartöflu-uppskera var í meðallagi þetta haustið. Bakkabúar nokkrir fóru um sumarið
austur í silfurbergsnámuna sem starfrækt var í Helgustaðafjalli við Reyðarfjörð.
Unnu þar 10 saman alls og létu vel yflr árangrinum. Einn stein fundu þeir 100
pund, [50 kg] sem mun hafa verið seldur afarverði sökum stærðar og fegurðar, en
dýrt þótti þeim að lifa þar eystra því matvara var þeim seld háu verði.
Tíðarfarið: Framanaf var tíðin rosasöm með frosthörkum. Stundum var
allt að -16°C í febrúar. Sjógangur oft mikill. Afspyrnurok gerði af landsuðri
3. mars, og gekk sjór mjög á land. Á Stokkseyri rak upp mótorbát
Ingólfsversunar á Háeyri, brotnaði hann nokkuð, og í sama veðri fauk bátur frá
Óseyrarnesi og brotnaði i spón, sömuleiðis tveir róðrarbátar úr
Gaulveijarbæjarhreppi. Um páska var allt að 12 stiga frost. Kuldar og rosar
voru í maímánuði, vorið var mjög vætusamt framanaf og kalt, en þurviðri og
dálitlir hitar í júní og byrjun júlí, en frá 7. og framyfir miðjan júlí voru
miklar rigningar. Eftir miðjan júlí gerði þurviðri og fádæmamikinn kulda og hnekti
það mjög mikið gróðri. Dag einn hvíttnaði í vesturfjöllin þó hásumar væri. Svo kom
ágúst með hina indælustu sumarbliðu svo að hver dagurinn var öðrum betri -hitar
og stillur. Með höfuðdegi lagðist í rigningar og sunnanáttir fram á haust, þá
þornaði á ný. Lítilega snjóaði i oktober, en annars ýmist froststillur, þoka og
súld. Fyrstu snjóar komu í byrjun nóvember en síðan umhleypingar.
Heimild: Suðurland 1911
18.10.2012 23:51
Sú var tíðin, 1910
Þetta var árið sem Þorleifur á
Háeyri keypti Þorlákshöfn fyrir 32.000 kr, og Leikfélag Eyrarbakka sýndi í
Fjölni gaman-sjónleikina: "Vinnukonuáhyggjur" og "Nábúarnir" við
góðan orðstýr. Gripasýning fór fram
að Selfossi þann 28. júní og vakti óskipta athygli áhugasamra. Þetta var líka árið sem Grímsnesvegurinn
var lagður og sömu leiðis vegurinn upp á Dyrhólaey. Gróðrarstöð hafði
Búnaðarfél. Íslands sett á stofn á Selfossi við Ölfusárbrú á þessu herrans ári.
Að henni starfaði Kjartan Guðmundsson frá Hörgsholti. Þetta ár dó Magnús
mormóni Kristjánsson í Óseyrarnesi og Ólafur söðlasmiður Ólafsson í Sandprýði, báðir ágætis menn.
Tíðarfarið: Bændur
hér austanfjalls höfðu liðið fyrir harðan vetur sem varð þeim heyfrekur fremur
venju og þegar leið að vori gerði hret sem var vetrinum öllu verri. Næturfrostin
hófust strax í ágúst. September var kaldsamur með snjó í fjöllum og einn dag
snjóaði niður undir sjávarmál. Kom svo góður kafli með auða jörð fram til jóla.
Öskufalls varð vart í Landmannahreppi þann 18. júní og víðar um sunnlenskar
svetir.
Skipakomur og skipaferðir:
Sumarið 1910 komu óvenju mörg seglskip til Eyrarbakka, komu þá fimm
allstór seglskip, þ.a.m. "Kong Helge"
Höfðu mótorbátarnir þá í nógu að snúast með uppskipunarbátanna í togi.
Verkafólkið vann nótt sem dag við vörulöndun og útskipun. Þá kom "Gambetta", aukaskip Thorefélagsins frá
útlöndum með vörur til Ingólfsfélagsins. Strandferðaskipin sem sigldu á
Sunnlenskar hafnir á þessum árum hétu "Hólar"
og "Perwie" mestu dallar báðir. Seint
um haustið kom járnseglskipið "Vonin",
en það skip átti fyrrverandi Lefolii verslun og síðar Einarshafnarverslun. Var hún
búin að eiga 49 daga útivist frá Bergen i Noregi vegna mótbyrs og óveðra, og
var hún "talin af" bæði hér og i Kaupmannahöfn. Hér hitti hún þó á besta sjóveður
og var með snarræði og dugnaði losuð á 5 sólarhringum, af duglegum
Eyrbekkingum. Sorglegt var það hinsvegar að þá er skipið var komið hér í höfn,
sendi stýrmaður símskeyti til konu sinnar í Kaupmannahöfn, um að hann væri hingað
kominn heill á húfi, en fékk að vörmu spori það svar, að um sama Ieyti og hann náði
höfn hér, hafði kona hans andast ytra og vakti það almenna hluttekningu
þorpsbúa með stýrimanninum.
Íþróttir: Hið fyrsta sambands-íþróttamót ungmennafélaganna á Suðurlandsundirlendinu
og kent er við Skarphéðinn, fór fram að Þjórsártúni 9. júlí 1910.
Glímuþátttakendur voru 18, hvatlegir piltar, vænir á velli og vel á sig komnir;
allir í einkennisbúningi og undu áhorfendur vel við að virða þá fyrir sér áður
en byrjað var, enda var veður hið besta, lofthiti og logn. 1. verðlaun,
silfurskjöldinn, hlaut Haraldur Einarsson, frá Vík. 2. verðlaun Ágúst
Ándrésson, Hemlu. 3. verðlaun Bjarni Bjamason, Auðsholti. Grísk-rómverska glímu
sýndu þeir Sæmundur Friðriksson, Stokkseyri og Haraldur Einarsson, Vík. Var hún
allflestum nýstárleg íþrótt og klöppuðu áhorfendur lof i lófa. Einnig var keppt
í fjölmörgum hlaupa og stökkgreinum.
Atvinna: Landbúnaður var stundaður að kappi á Bakkanum 1910 og vart
litið við sjó um sláttinn, en nokkuð um að gert var út á síld frá Eyrarbakka og
Stokkseyri þá um sumarið.
Götulýsing: Tvö gasljós voru til hér á Bakkanum 1910. Annað var úti
við Einarshafnarverslun, en hitt ljósið var inni í Ingólfs búð, og nýttist til að
lýsa vefarendum þar hjá, þegar hlerarnir voru ekki fyrir gluggunum. Annars voru
steinolíu-luktir brúkaðar víðast úti við á dimmum vetrarkvöldum.
Heimild: Suðurland 1910
15.07.2012 22:37
Brynjólfur Guðjónsson
Brynjólfur [Sonur Guðjóns Jónssonar bónda og formanns á Litlu-Háeyri (1865-1945), og Jóhönnu Jónsdóttur frá Minna-Núpi (1879-1957)] var fæddur að
Litlu-Háeyri á Eyrarbakka 19. nóvember 1915 og bróðir Sigurðar Guðjónssonar á
Litlu-Háeyri er lengi var þjóðkunnur skipstjóri á Kveldúlfstogaranum Skallagrími. Brynjólfur
var kornungur, er hann réðist á togara. Fyrst fór hann á Þórólf, til Kolbeins
föðurbróður síns, en er Sigurður bróðir hans varð skipstjóri á Skallagrimi árið
1936, réðist hann þangað og var þar æ síðan. Brynjólfur átti hlut í litlum bát
á Eyrarbakka, Hafsteinn ÁR-201 sem róið var á í frístundum og var hann formaður fyrir honum. Brynjólfur,
kvæntist 1945 Fanneyju Hannesdóttur og áttu þau eitt barn. Togarinn
Skallagrímur, fór í eina af sínum hefðbundnu veiðiferðum sumarið 1946. Í
þessari ferð var komið við á Patreksfirði og var settur þar í land maður er
fengið hafði blóðeitrun, en skipið hélt svo áfram og byrjaði að toga út af
Önundarfirði. Laugardagsmorguninn 6. júlí var Skallagrimur að veiðum
undan Barða. Um hálf ellefu leytið festist varpan skyndilega í botni og rifu vírarnir
upp síðupollann stjórnborðsmegin. Fjórir háseta, er við vinnu voru á þilfari,
urðu fyrir vírunum og stórslösuðust, en Brynjólfur var einn þeirra. Reynt var að
hjúkra þeim, svo sem kostur var á um borð. Jafnskjótt og pollinn hafði losnað
var höggvið á vírana og stefnt með fullri ferð til Flateyrar og var komið
þangað rétt fyrir hádegi. Um það bil, er skipið var að koma i höfn, andaðist
Brynjólfur, en hann hafði aldrei komist til meðvitundar frá því hann
slasaðist, en annar hinna slösuðu háseta lést einnig skömmu síðar.
24.03.2012 22:02
HÁEYRARDRÁPA
Veturinn 1910 var umræða manna á meðal um að danskur skipstjóri hefði fengið heiðurspening úr gulli frá konunginum fyrir það, að bjarga tveimur strákhvolpum upp úr sjónum inni á höfn hér við land, en Guðmundur gamli á Háeyri - hann fengi ekki neitt fyrir sín afreksverk. þá var þetta kveðið:
Guðmundur heitir garpurinn frægi úti á gamla Eyrar-bakka. Ef hans er kuggur kyrr í lægi, þorir enginn við Unnir makka. |
Guðmundar eru' ei gelur viltar: Á miðjum degi dimmir á Bakka.. Kallar hann þá: "Komið, piltar, verið fljótir í verstakka". |
Segl hann þenur og sjónhending hleypir þráðbeina til Þorlákshafnar. Þar er í stormum þrauta-lending, víkin aðdjúp og varir jafnar. |
Vaskra formanna foringi er hann, þeirra er ýta frá Eyrar-bakka. Eins og höfðingi af þeim ber hann. Fjölmargir honum fjör sitt þakka. |
Segir hann hvast við sveina horska: "Við förum eigi færi að greiða; í dag á ekki að draga þorska; nú skal á mið til mannveiða". |
Formenn tuttugu fara á eftir, eins og svani ungar fylgja, hreppa lendingu hart að kreptir. Sleppifeng varð fár-bylgja |
Helblind eru sker og hár hver boði úti fyrir Eyrar-bakka. Þegar sjó brimar er búinn voði, ef lagt er fleyi leið skakka. |
Teinæringinn út hann setur. Byrstast hvítar brúnir á Ægi. Guðmundur öllum öðrum betur kann í sundum að sæta lagi. |
Ef þið komið á Eyrar-bakka, kvikur er enn í karli dreyri. En leitið ekki um lága slakka. Hetjan býr á Há-eyri. |
Það var á vetrarvertíð einni, árdagur fagur og útlitsgóður; vermönnum þótti venju seinni Guðmundur til, að greiða róður. |
Skamt fyrir utan sker og boða tuttugu ferjur fljóta' á bárum, ætla sjer búinn beinan voða, fáráðar, líkt og fuglar í sárum. |
Manna er hann mestur á velli, herði-breiður og brúna-þungur, kominn langt á leið til elli, sifelt þó í sinni ungur. |
Hann í allar áttir starir, snýr svo breiðu baki að sandi: "Einráðir skuluð um ykkar farir, en jeg mun í dag drolla í Iandi" |
En þegar gamla garpinn sjá þeir renna skeið úr skerja-greipum, kviknar hugur, krafta fá þeir, óhræddir fyrir öðru en sneypum. |
Engin hlýtur hann heiðurs-merkin, en færið karli kvæði þetta. Veit jeg að fyrir frægðar-verkin honum mun Saga sæmdir rjetta. |
Hjala vermenn: "Ei var hann bleyða, en nú er gengið garpi hraustum". Bjart var loft og ládeyða. Skipin, tuttugu, skriðu' úr naustum. |
Aldrei gerast orðmargar hetju-ræður, en hnífi jafnar: "Við Eyrar er boði, sem bleyðum fargar, stefnum því til Þorlákshafnar". |
Góður var fengur Guðmundar, er fleyin úr voða færði að sandi. Skal því honum til skapa-stundar hróður vís á voru landi. Gestur. |
Guðmundur ísleifsson á Háeyri var fæddur 17. janúar 1850 á Suður-Götum í Mýrdal og ólst upp í fátækt. Hann réðist ungur vinnumaður til Guðmundar Thorgrimsens á Eyrarbakka. Skömmu síðar fór hann að Háeyri og kvæntist þar Sigríði dóttur Þorleifs heitins ríka. Guðmund'ur byrjaði snemma formensku og umbreylti þá bátaútvegi og sjómensku á Eyrarbakka. Sjálfur var hann ágætis formaður og fiskisæll og gengu mikiar sögur héðan af sjósókn hans og formensku fyr á árum, en fæstar þó ratað á blað. Kaupmaður var Guðmundur um eitt skeið; varð verslun hans gjaldþrota. Konungsverðlaun hlaut hann eitt sinn og tvívegis verðlaun úr Ræktunarsjóði. Að Háeyri gerði hann mjög miklar jarðabætur, girt, grafið skurði og aukið matjurtagarða.
Heimild: Tímaritið Óðinn 8. árgangur 1912-1913, 6. tölublað, Blaðsíða 44.
31.01.2012 21:35
"Musik In The Air"
Björgúlfur Gunnarsson (1924-2007) fæddist á Eyrarbakka og ólst upp hjá afa sínum og ömmu í Akbraut, Andreu Pálsdóttur og Þorbirni Hjartarsyni. Faðir hans fórst með togaranum Sviða hinn 2. des. 1941. Eftir að Björgúlfur lauk námi í Loftskeytaskólanum árið 1948 vann hann í fjarskiptastöðinni í Gufunesi um 7 ára skeið. Öðlaðist hann þar m. a. mikla reynslu í fjarskiptum við flugvélar í Atlantshafsflugi. Um tveggja og hálfs árs skeið starfaði hann hjá Upplýsingaþjónustu Bandaríkjanna við móttöku morse-fréttasendinga. Björgúlfur þótti afar fær loftskeytamaður. Þegar hann sendi mors þá var "music in the air" eins og loftskeytamenn sögðu stundum. Árið 1958 hóf hann störf fyrir S.Þ hjá fjarskiptaþjónustunni í Ísrael, en á þessum tímum höfðu Sameinuðu þjóðirnar öflugar gæslusveitir á þessum slóðum. Þá var honum einnig falið það verkefni að
setja upp fjarskiptastöð í Kongó í Afríku. Árið 1964 hóf hann starf sem loftskeytamaður hjá ísraelska flugfélaginu El Al og lauk hann starfsæfi sinni hjá því félagi. Björgúlfur giftist þarlendri konu.
Heimild: http://mbl.is/greinasafn/grein/1182082/ Tímarit.is/Morgunbl.23.sep.1958. http://www.trkoed.dk/Familien/stor_familie/html/fam/fam13945.html
---------
Gunnar Hjörleifsson (1892-1941) fæddist við hafsins nið hér á Eyrarbakka. Hann
kvæntist árið 1920 Björgu Björgúlfsdóttur, einnig frá Eyrarbakka. Árið 1922 réðist Gunnar á togarann "Baldur" og var á honum til 1928, en það ár fór hann á Sviða GK 7 frá Hafnafirði og var óslitið á honum til síðustu ferðarinnar. "Sviði" fórst í aftaka veðri úti fyrir snæfellsnesi 2.desember 1941 og með honum 25 sjómenn. Togarinn var þá á heimleið eftir veiðar úti fyrir Vestfjörðum. Sviði" var 328 tonn brúttó. Bygður í Skotlandi 1918.
Heimild: timarit.is/morgunbl.7.des.1941/Alþýðubl.9.jul.1942. http://solir.blog.is/blog/solir/entry/1208890/ Wikipedia.
29.01.2012 21:24
Kolbeinn kafteinn
Kolbeinn Sigurðsson (1892-1974) átti að baki langan skipstjóraferil. Hann byrjaði sjómennsku um fermingaraldur, fyrst á áraskipunum, svo á skútu og síðan á togurum mestan hluta ævi sinnar. Kolbeinn var Eyrbekkingur að ætt, og að honum stóðu ættir héðan. Móðir hans var Viktoría Þorkelsdóttir frá Óseyrarnesi, og faðir Sigurður Jónsson frá Litlu- Háeyri. Þau bjuggu á Akri á Eyrarbakka. Sigurður var formaður á Eyrarbakka og Þorlákshöfn meðan honum entist aldur, en lést á besta aldri, um fertugt. Systkini Kolbeins voru Jón, sem lengi var skipstjóri á bv. Hilmi, Hannesína, Þórdís og Ólafur.
Uppvaxtarár Kolbeins framanaf liðu á svipaðan hátt og jafnaldra hans, við leiki í fjöru og flæðarmáli, bíðandi með óþreyju eftir því, að sér yrði trúað fyrir því, að beita, eða ynna af hendi störf svipaðs eðlis. Og að því kom, að slík störf tóku við, þar til farið var að róa fyrir hálfum hlut fyrst og síðan fyrir fullum, sem var eftirsótt takmark allra hraustra stráka á þeim árum. Nokkrar vertíðir reri hann svo á Eyrarbakka og Þorlákshöfn. Leiðin lá síðan í kjölfar bróður síns Jóns, á skúturnar, eins og áður er að vikið hér í annari grein. Kolbeinn lét sér fátt í augum vaxa, enda mjög eftirsóttur á þau skip. Kolbeinn lauk prófi frá stýrimannaskólanum í Reykjavík 1914. Gerðist hann brátt stýrimaður á togurum, og síðan skipstjóri á togurum Duusfélagsins Ásu og Ólafi. Þar næst á skipum Kveldúlfs, Þórólfi [Þórólfur kom 1920, smíðaður í Englandi, seldur til niðurrifs 1950. Gott happaskip.]í mörg ár og síðast Agli Skallagrímssyni, þegar það skip kom nýtt og var á því þar til hann hætti skipstjórn. [Egill Skallagrímsson, var smíðaður 1915, en Bretar notuðu hann í stríðinu, og þótti herskár eins og nafni hans forðum. Kom til íslands 1919. Seldur til Svíþjóðar um 1950 og hét þá Drangey.]
Kolbeinn var í fremstu röð sem aflamaður, hvort heldur var um að ræða botnvörpuveiðar, eða síldveiðar. Stundaði starfið af kappi, en þó með forsjá, bæði á friðartímum sem á stríðstímum, í báðum heimsstyrjöldunum. Hann var einn af skipshöfn Bb. Njarðar þegar hann var skotinn í kaf við England [1918] en mannbjörg varð. "Njörður" var eitt af happaskipum íslendinga á sinni tíð, og þótti mikil eftirsjá að honum úr íslenska flotanum. Njörður var frá Fleetwood (áður Velia). Sökkt af kafbáti 1918.
Kolbeinn átti Ingileifu Gísladóttur frá Reykjavík 1926. Þau eignuðust fjögur börn: Sigurð, Gísla, Viktoríu og Kolbein Inga.
Heimild: Tímarit.is, Sigurður Guðjónsson /Sjómannabl. Víkingur 2.tbl.1974 og 6-7 tbl.1962. Skeggi 2.tbl.1918.
29.01.2012 17:37
Jón á Hilmi
Jón Sigurðsson skipstjóri á Hilmi RE 240 var Eyrbekkingur að ætt, og að honum stóðu ættir héðan. Móðir hans var Viktoría Þorkellsdóttir frá Óseyrarnesi, og faðir hans Sigurður Jónsson frá Litlu-Háeyri. Þau bjuggu á Akri á Eyrarbakka. Börn þeirra voru Jón, Kolbeinn, Hannesína og Ólafur. Sigurður var formaður á Eyrarbakka og Þorlákshöfn, meðan honum entist aldur, en lést á besta aldri, rúmlega fertugur. Fyrstu uppvaxtarár Jóns munu hafa verið svipuð og annarra drengja á þeim árum, hugur þeirra og athafnir voru bundnar við sjóinn og sjávarnytjar. Fyrstu störf og sjóferðir voru bundnar við fjöruna og reynt að verða að gagni, með því að fara í sölvafjöru eða þangfjöru, með þeim fullorðnu, því þá voru fjörugögnin liður í því, sem afla þurfti til líf sframfæris. Um fermingaraldur öðluðust þeir þann vegsauka, að verða beitingadrengir, uppá hálfan hlut. Venjulega fylgdu þeir fjórir hverju skipi, meðan lóðin var aðalveiðarfæri áraskipanna. Á árunum báðumegin við síðustu aldamótin 1900var oftast nógur fiskur þegar á sjóinn varð komist. Var því oft róið oftar en einusinni á dag, fór það að sjálfsögðu eftir veðri og sjó. Urðu þá beitustrákarnir að hafa beitta línu tilbúna, þegar að var komið. Beitukofi tilheyrði hverju skipi og í þeim var beitt, en heldur var það kaldsamt verk, í frosthörkum, en þó heldur skárra í þeim, sem niðurgrafnir voru. En um það tjóaði ekki að fást, beitan varð að komast á önglana og línan að vera tilbúin í næsta róður. Menn börðu sér þá til hita, þegar fingurnir voru orðnir loppnir, en ekki var kvartað, það þótti lítilmannlegt, og ekki vænlegt til þess, að verða hlutgengur í skiprúm, sem fullgildur háseti, en til þess stóð hugur drengja á þessum aldri.
Ungur fór hann á skúturnar við Faxaflóa á sumrinu, þó kom fljótt að því, að hann var á þeim allt úthaldið, enda eftirsóttur og lipurmenni, og sjómaður í fremstu röð. Jón var stýrimaður á skútu eftir að hafa lokið prófi í þeim fræðum. En um það leyti var botnvarpan að halda innreið sína í sjávarútveginn, og með henni var brotið blað í atvinnuháttum þjóðarinnar. Skúturnar voru lagðar niður og sú veiðiaðferð, sem við þær voru bundnar. Í þeirra stað komu togararnir, með sína miklu möguleika. Jóni fór, sem mörgum ungum og áhugasömum mönnum, sem hlýddu kalli tímans og framfaranna, og flutti sig yfir á þá, og varð brátt stýrimaður á ýmsum þeirra, svo sem Belgaum, Draupni og Apríl. Skipstjóri varð hann fyrst á B.v. Surprise, þeim fyrri með því nafni. Síðan tók hann við skipstjórn á B.v. Hilmi, og var meðeigandi að því skipi og stýrði því langt árabil og fram yfir heimsstyrjöldina síðari. Þá var skipið selt til innlendra aðila, (hét þá Kópanes RE 240 ) sem seldu það svo nokkru síðar til Færeyja [til Rituvikar Trawlers í Færeyjum og hét þá Skoraklettur VN 25.Örlög togarans urðu þau að hann strandaði við Færingehavn á vestur Grænlandi 15 maí 1955 og var rifinn á strandstað.]. Hilmir RE var smíðaður hjá Cochrane & Sons Ltd í Selby Englandi árið 1913 hét þá T.R.Ferens H 1027. Hilmir var gufuknúinn og 307 tn. að stærð.
Jón kvæntist 1914 Jónínu Jónsdóttur frá Helluvaði á Rangárvöllum. Börn þeirra voru Viktoría, Elín og Sigurður.
Heimild: Sigurður Guðjónsson/Sjómannablaðið Víkingur 4.tbl.1973 og http://krusi.123.is/blog/record/400831/
01.12.2011 23:24
Þórdís ljósmóðir
Þórdís Símonardóttir (f.22.09.1853. að Kvikstöðum í Borgarfirði. d. 4.6.1933) nam ung ljósmóðurstörf hjá Þorbjörgu Sveinsdóttur (systur Benedikts Sveinssonar, alþingism.) Átján ára hafði hún lokið námi, og fluttist þá útlærð ljósmóðir í Biskupstungur og gegndi þar starfi í 8 ár. Síðan var hún skipuð ljósmóðir á Eyrarbakka, Þar sem hún gengdi ljósmóðurstörfum til dauðadags. Tómthúsfólk, sem flest átti við þröng kjör að búa, áttu fylgi Þórdísar í öllu, sem til góðs mátti vera, hún studdi við réttindabaráttu og menningu þessa fólks og tók virkan þátt í félagsmálum, verkalýðs og kvenréttindabaráttu og áfengisvörnum. Síðustu árin kenndi hún börnum að lesa, en það var lengi til siðs á Bakkanum að eldri kvenfélagskonur tækju að sér lestrarkennslu 6-7 ára barna.
Þórdís giftist Bergsteini Jónssyni, söðlasmið, árið 1890, en hann dó ungur. Seinni maður Þórdísar var Jóhannes Sveinsson, úrsmiður, en þau skildu samvistir. Eignuðust þau eina dóttur, Ágústu Jóhannesdóttur er lengi bjó í Brennu og kenndi hún einnig mörgum börnum að lesa á sínum efri árum.
Heimild: Hlín 195429.10.2011 23:04
"Best verður að fara til Brasilíu"
Þetta var viðkvæði á Eyrarbakka fyrir hart nær 150 árum en það átti þó eftir að breytast.
Maður er nefndur "William Wickmann, danskur að ætt. Hafði hann dvalið um 10 ár á Íslandi sem verslunarþjónn, fyrst í Reykjavík og síðan í Hafnarfirði og á Eyrarbakka. Um haustið 1865 fór hann af íslandi áleiðis til Bandaríkjanna, og lenti hann í Milwaukee í Wisconsin-ríki. Hann átti þar ættingja, sem hann fór að vitja. "Wickmann þessi skrifaðist á við fyrrum húsbónda sinn, Guðmund. Tlhorgrimsen á Eyrarbakka og lét hann í bréfum sínum vel yfir stöðu sinni i hinum nýja heimi. Hrósaði mjög landkostum, og meðal annars áleit hann að fiskurinn i Michigan-vatninu væri stór og óþrjótandi gullkista, sem ýmsar þjóðir ysu úr, og að Islendingar mundu hafa sama rétt og aðrir að seilast ofan í kistuna og fá sinn hlut. Vera kann nú, að Wickmann hafi séð björtu hliðina á sínu nýja heimkynni, og eins og ungum mönnum oft er hætt við, ekki gáð að skuggahliðinni, og þessvegna lofað landið, ef til vill um of. En bréf Williams til Guðmundar Thorgrímssens á Eyrarbakka varð öðrum hvatning til að feta í fótspor hans.
Árið 1870, þann 12. dag maímánaðar, fóru af Eyrarbakka þrír ungir menn til Vesturheims, voru þeir: Jón Gíslason (f.12.12.1849 í Kálfholti í Holtasveit) búðarsveinn við Lefolii-verslun, Guðmundur Guðmundsson (f .8.7.1840 á Litla-Hrauni) formaður á Eyrarbakka og Árni Guðmundsson ( fæddur að Gamlahliði á Álftanesi 24. október 1845.), vinnumaður hjá G. Thorgrímssen en Jón Einarsson bættist við hópinn í Reykjavík. Hinn fyrst nefndi var forsprakkinn, og lánaði hann hinum tveimur síðast nefndu fé til fararinnar, en Guðmundur fór upp á sínar eigin spítur. Jón hafði tekið arf eftir föður sinn, sem hann hafði óskertan, svo hann stóð betur að vigi en flestir aðrir i þessari byggð til að fara af landi burt, og kom arfurinn honum nú að góðu haldi, og einnig þeim sem slógust í förina með honum.
Hinn 12. maí lögðu þeir félagar á stað frá Eyrarbakka landveg til Reykjavíkur, og eftir fárra daga dvöl í höfuðborginni tóku þeir sér far með póstskipinu "Díana" til Kaupmannahafnar. Á meðan þeir stóðu við í Reykjavik, reyndu ýmsir að telja þá af að leggja út í þessa glæfraför. Einn var meira að segja fullvissaður um, að ef hann færi vestur, yrði hann étinn upp með húð og hári, en ef ske kynni að hann ekki lenti þar sem mannæturnar héldu til, yrði hann gerður að þræli-svertingja líkast til? En þeir félagar héldu sinu striki og töku sér far með ,,Diönu", eins og áður er sagt, til höfuðstaðar Danmerkur. Skipið kom við í Færeyjum og Shetlandseyjum, og að endingu lagðist það við festar í Kaupmannahöfn. Þeir félagar stóðu þar við í 4 daga, og notuðu tímann til að hitta ýmsa landa sína þar og skoða hið markverðasta í þeirri fögru borg. Hinn 3. júni lögðu þeir á stað með gufuskipinu "Pacific" til Hull, og eftir að þar var lent, fóru þeir með járnbraut tíl Liverpool. Frá Liverpool fóru þeir á Allanlínu- skipinu "Austrian". Þeir fengu harða og langa útivist-sífelda storma af austri, og var sjógangurinn gríðarlegur, farþegar og farangur kastaðist til og frá í skipinu; tóku þá Eyrbekkingarnir það ráð, að skorða sig milli bekkja niður í skipinu og spiluðu Vist dag eftir dag sér til dægrastyttingar. Þeir lentu í Quebec 18. eða 19. júní. Þaðan fóru þeir áleiðis til Milwaukee, en höfðu svo miklar tafir á leiðinni, eins og títt er með vörulestum
(freight trains) að þeir komu ekki til Milwaukee fyrr en þann 27. s. mán. Farbréf fyrir hvern kostaði 94 ríkisdali ríkismyntar frá Kaupmannahöfn til Milwaukee. Dvöldu þeir um tíma í Milwatrkee, en Jón fór um haustið til Washington Island og keypti þar land í félagi við William Wickmann, sem áður er getið. Létu þeir félagar þá höggva skóg á landi sínu, og bygðu-útskipunar bryggju o.fl. Árið 1873 skiptu þeir eignum sínum, og fékk þá Jón mest af landinu, með húsum, en Wickmann bryggjuna, ásamt nokkrum ekrum af landinu. Jón giftist 1877 Ágústu dóttir Einars kaupmanns Bjarnasonar í Reykjavík. Jón setti upp verslun á Vashingtoneyju um það leiti.
Guðmundur var formaður á Bakkanum frá því hann var 19 ára gamall þangað til hann fór af landi burt vorið 1870. Hann réði sig til fiskimanna frá Milwaukee sumarlangt, en fór um haustið til Washington Island og stundaði þaðan fiskveiðar. Hann kvæntist 1875, Guðrúnu Ingvarsdóttir frá Mundakoti.
Móðir Guðmundar "Málfríður Kolbeinsdóttir" var hagyrt og hefur varðveist ein vísa eftir hana, sem er svo hljóðandi.
Gísli, Þórður, Guðmundur,
Geir, Jón, Þorsteinn, Mangi,
Jóhannes, Stefán, Hróbjartur,
jafnt þar sjást á gangi,
Úr Stokkseyrar ýta vör
einhver fæst til bollinn,
allir þeir á einum knör,
út á Danapollinn."
MK
(Danapollur var í Stokkseyrarlending)
Árni fór 18 ára gamall austur á Eyrarbakka; gerðist vinnumaður hjá G. Thorgrimsen og var hjá honum í 4 ár. Fór síðan til Reykjavíkur, og lærði þar trésmíði hjá Jóhannesi Jónssyni snikkara. Fór hann að því búnu aftur austur á Eyrarbakka, til Thorgrimsens, og var þar vinnumaður og búðarmaður þangað tiil um vorið 1870, að hann fór með þeim félögum til Ameríku. Var hann að fiskiveiðum um sumarið með félaga sínum Guðmundi Guðmundssyni, og fór það haust til Washington eyju. Árið 1880 flutti hann sig til Andabon County í lowa, og var þar i 2 ár við smíðar. Kom aftur til eyjarinnar, og dvaldi þar síðan en giftist ekki.
Jón (f.ca 1850) var um nokkur ár vinnumaöur og meðreiðarmaður dr. Hjaltalíns (var hann því stundum kallaður Jón Hjaltalín). Eftir að hann fór vestur, stundaði hann flskiveiðar, fyrst í Milwaukee og svo á Washington eynni.
Næstu árin fóru margir Íslendingar vestur til Washingtoneyjar og voru allmargir Eyrbekkingar á meðal þeirra:
1872. Fóru 14 manns af Eyrarbakka; af þeim lentu flestir á eynni. Þrjár persónur af þeim voru þar enn árið 1900: Olafur Hannesson, sonur Hannesar Sigurðssonar og konuhans Guðrúnar Jónsdóttur á Litluháeyri á Eyrarbakka; Árni Guðraundsen, sonur Þórðar kameráðs Guðmundsen, sem lengi var sýslumaður í Arnessýslu, og konu hans Jóhönnu A. Knudsen; og Guðrún Ingvarsdóttir, sem giftist Guðm Guðmundssyni, eins og áður er getið. Hinir aðrir, sem lentu þar úr þessum hóp. voru: séra Hans Thorgrimsen; Dr. Arnabjarni Sveinbjörnsson; Þovkell Árnason frá Eiði á Seltjarnarnesi; og Olafuv Guðmundsson, frá Arnarbæli, en þeir fóru þaðan aftur eftir lengri eða skemri dvöl.
1873. Teitur Teitsson, hafnsögumaður af Eyrarbakka; var faðir hans TeiturHelgason, einnig búsettur á Eyrarbakka. Hann fór þaðan alfarinn 1887, og flutti til Manitoba.
1881. Björn Vernharðsson, ættaður af Eyrarbakka. Fór frá Íslandi til Milwaukee 1873; var þar þar til hann kom til Washingtoneyjar. Hann varr föðurbróðii Björns kaupmanns Kristjánssonar í Reykjavík. Sagðist Björn vera kominn í beinan ættlegg í móðurætt af Þangbrandi biskupi, en í föðurættaf Agli Skallagrímssyni.
1884, Hannes Jónsson af Eyrarbakka, sonur Jóns Jónssonar á Skúmstöðum i Rangárv.sýslu, og konu hans Ragnhildar Vernharðsdóttur. Sigurður Sigurðsson af Eyrarbakka, ættaður frá Skammadal í Mýrdal.
1885. Þórður læknir Guðmundsson, bróðir Árna, sem áður er nefndur -Kom 13. ágúst það ár. Hann dó snögglega 29. janúar 1899.
1886. Magnús Jónsson Þórhallasonar, af Eyrarbakka, en móðir Magnúsar var Þórunn Gísladóttir frá Gröf í V.Skaftafelssýslu.
1887. Jón Þorhallason, tiésmiður, faðir Magnúsar. af Eyrarbakka. Jón er ættaður frá Mörk á Síðu, sonur Þórhalls Runólfssonar, sem lengi bjó þar. Bárður Nikulásson, Bárðarsonar Jónssonar, af Eyrarbakka, ættaður úr Skaftártungu: var móðir hans Sigríður Sigurðardóttir, frá Hvammi, Arnasonar frá Hrísnesi.
1888. Þorgeir Einarsson, ættaður af Eyrarbakka. Kom til Milwaukee 1873, en dvaldi i Racine og Walworth Counties í 15 ár. Faðir hans, Einar Vigfússon fór með honum. (Sigurður Jónsson, Arnasonar Magnússonar Beinteinssonar, ættaður úr Þorlákshöfn. Móðir hans var Þórunn Sigurðardöttir frá Skúmstöðum í Landeyjum, og voru því foreldrar hans bræðrabörn. Kom til Minneapolis frá Kaupmannahöfn 1885).
Heimild: Almanak Ólafs S. Thorgeirssonar 1900. http://brim.123.is/blog/record/425257/ http://brim.123.is/blog/2010/02/24/436646/
20.10.2011 20:53
Horfinn tími, leikvöllur fjörunnar

Veiðimenn-Þekkið þið þá? (Myndina tók Stefán Nikulásson 1972)

KR-ingar? (Myndina tók Stefán Nikulásson 1972)

Stúlkur-skilaboð í sandinn. (Myndina tók Árni Johnssen 1971)

Barnapíur ( Myndina tók Katrín B Vilhjálmsdóttir 1962)
08.10.2011 20:23
Grímstaðir, bær á Eyrarbakka
Grímsstaðir var rifið seint á 7. áratug síðustu aldar og var þá ein síðasta bæjartóftin frá fyrri tíð, en þegar þessi mynd var tekin 1976 var torfbærinn löngu fallinn en yngra bæjarhús uppistandandi. Einn þekktasti búandinn á Grímstöðum var Toggi í Réttinni.
25.09.2011 19:33
Örebak gamle Faktorbolig
Húsið og skáldkonan: Hún hét Thit Jensen, systir Johannesar V. Jensens, hins mikla Danaskálds. Hún hafði verið unnusta Íslensks námsmanns i Kaupmannahöfn, en síðar slitnaði með þeim, en hún kom hingað á eftir honum og dvaldi tvö sumur I "Húsinu" á Eyrarbakka, 1904 og 1905. Þá orti hún um "Húsið" á Bakkanum, "örebak gamle Faktorbolig", og ibúa þess:
Gamle Specier i et gammelt Gemme, |
Í ljóðinu talar hún um hina fornu hluti |
Thit Jensen (Maria Kirstine Dorothea Jensen 1876-1957) var fædd á heimili dýralæknis í Farso og var elsta barn í 12 manna systkynahóp. Sem ung stúlka var hún kölluð "Himmerlands skønhed" (himnesk fegurð). Um aldamótin 1900 flutti hún til Kaupmannahafnar til að skrifa um vandamál sinnar tíðar og gaf hún út mörg rit t.d. um kvenréttindamál, en auk þess hélt hún fyrirlestra. Einhverju sinni kallaði einn áheyrandinn og vitnaði í söguna um Adam og Evu og eplið, "og þar með olli kona fyrstu syndinni", en Thit svaraði um hæl, "Má vera, en þegar Adam hafði barnaði Evu, kom fyrsti kjáninn í heiminn". Thit Jensen fékk margar viðurkenningar fyrir skrif sín um ævina. Hún var gift 1912-1918 málaranum Gustav Fenger
Heimild: Tíminn 06.02.72- Wikipedia.
06.07.2011 23:32
Hreppstjórarnir sögðu allir af sér.
Svo bar við á manntalsþinginu 1768 að allir fimm hreppstjórar hreppsins (Eyrarbakka og Stokkseyrar er þá hét Stokkseyrarhreppur) sögðu af sér embætti. Liðinn vetur hafði verið mörgum erfiður og fátækt var landlæg í hreppnum. Um helmingur íbúa lifði naumlega á styrkjum og gjöfum en hinn helmingurinn skrimti upp á krít hjá versluninni þennan hallæris vetur. Hreppstjórarnir höfðu þá farið fram á það við Jens Lassen kaupmann á Eyrarbakka (Fyrsti vetursetukaupmaðurinn) að verslunin lánaði fátækum matvörur fram til vors. Sýslumaður í Árnessýslu var þá Brynjólfur Sigurðsson og góður kunningi Lassens. Brást hann illa við og ávítaði ítrekað hreppstjórnina fyrir heimtufrekju og sakaði þá um óhlýðni við yfirvöld og kóng. Meðal þeirra hreppstjóra sem sögðu af sér embætti voru þeir Jón Ketilsson í Nesi (hrstj. 1761-1768), en hann var endurkjörinn 1773. Jón Jónsson á Háeyri (hrstj. 1761-1768), Þóður Gunnarsson á Hrauni (hrstj. 1763-1768). Bjarni Magnússon hafnsögumaður frá Litlu-Háeyri var hreppstjóri þetta ár.
Fram til 21. júlí 1808 voru jafnan fimm hreppstjórar í hreppnum og voru þeir kosnir af bændum, en nú var þeim fækkað í tvo með konungsúrskurði og sjálfstæði hreppsins afnumið. Hreppurinn lagður undir umboðsstjórn konungs og kosningar afnumdar. Hreppstjórarnir voru þá skipaðir af Amtmanni eftir tillögu sýslumanns. Fyrstu hreppstjórarnir í Stokkseyrarhreppi hinum forna til að sverja þannig konungi hollustu voru þeir Jón Einarsson á Baugsstöðum og Jón Þórðarsson í Móhúsum.
Heimild m.a. Saga Stokkseyrar.
17.06.2011 17:16
Tómthúsfólk á 18 öld
Árið 1703 voru 652 íbúar á Eyrarbakka og Stokkseyri sem þá var einn hreppur. Þar af voru bændur og hjáleigumenn 70 talsins, en ómagar og þurfalingar 156. Þannig voru hlutfallslega margir á sveitastyrk fram eftir öldinni. Tómthúsfólk, eða Þurrabúðarmenn var sá hópur landlausra húsmanna kallaður sem áttu lítið annað en hróflatildrið sem það hlóð úr grjóti og torfi með leyfi landeigenda og lifði mestmegnis af sveitastyrknum, ölmusu og öðru því sem til féll af úr hendi þeirra efnameiri.
Árið 1756 bjuggu í Skúmstaðahverfi Ólafur Jónsson tómthúsmaður við heilsulasna konu og kröpp kjör. Þar bjó einnig Aldís Þorkellsdóttir við tómthús og eitt barn. Margrét Oddsdóttir tómthúskona var þá háöldruð og bjó ásamt vanfæri dóttur í tómthúsi. Jón Brandsson var einnig tómthúsmaður í Skúmstaðahverfi, ásamt konu og tveim börnum. Tómthúsmenn í Háeyrarhverfi voru á þessum tíma, þau Erlendur Þórðarsson með konu og tvö börn. Jón Ólafsson var sagður stór og sterkur, en hann bjó þar í tómthúsi ásamt konu sinni og tveim börnum. Þorsteinn Einarsson var þá áttræður og bjó í tómthúsi með konu sinni og bróðurbarni hennar. Í Hraunshverfi bjuggu við tómthús, Jón Jónsson smiður kona hans og fjögur börn. Jón dauði svokallaður bjó þar í tómthúsi með konu og tvö börn. Þá voru þeir Bauga-Guðmundur og Páll Hafliðason taldir letingjar mestir hér um slóðir. Síðasti tómthúsmaðurinn á Bakknanum var Berþór Jónsson (1875-1952) eða Bergur dáti eins og hann var kallaður, en hann bjó að Grímsstöðum.
Heimild: Saga Stokkseyrar