Færslur: 2013 Mars

23.03.2013 22:00

Sú var tíðin, 1922


Íbúar í Eyrarbakkahreppi voru árið 1922 samtals 945. Hafði fjölgað um 15 manneskjur frá fyrra ári, en það var fækkunnar ár. Bryggjugerðarmálin voru í brennideppli, enda löndunarskilyrði fyrir mótorbátana afleitar. Alþingi samþykkti 16.000 kr. styrk til bryggjugerðarinnar. Sjúkrahúsið* var nú í byggingu og vonir stóðu til að starfsemi þess gæti hafist að ári, enda þörfin brýn. Hreppsnefndarkosning fór fram á árinu og má segja að verkamannafélagið "Báran" hafi verið kosin, eða þeir Bjarni Eggertsson formaður félagsins, Einar Jónsson sem var ritari fyrir verkamannafélagið og Tómas Vigfússon. Þá var kosið til Alþingis og á Eyrarbakka greiddu 128 kjörgengir atkvæði**. Á Stokkseyri 98 og í Sandvíkurhreppi 39 og aðeins 30 í Ölfusi, en þar voru 150 manns á kjörskrá. Fram buðu 5 listar.


[*Sjúkrahúsið átti að heita "Eyrarspítali" og var Eyrarbakkahreppi fært það til eignar og reksturs af sýslunefnd haustið 1922. Það kom þó aldrei til þess að sjúkrahúsið tæki til starfa eins og til stóð. Fé var veitt úr sýslusjóði 1923, til að ljúka gerð þess en  Eyrarbakkahreppur hafði ekki fjárhagslegt bolmagn til að hefja rekstur í húsinu á egin reikning og pólitísk sátt um ríkis-eða sýslufé til rekstrarins ekki fyrir hendi. Málgagn Samvinnumanna "Tíminn" skrifaði mjög harkalega gegn þessu framtaki Sunnlendinga því væntingar stóðu til að hefja byggingu Landspítalans í Reykjavík um þessar mundir og átti sá spítali að uppfylla  þarfir Sunnlendinga fyrir sjúkrarúm er til kæmi. "Eyrarspítali" varð síðar fangelsi.] ( "Tíminn" gerði einnig harða atlögu að Sparisjóði Árnssýslu í skrifum sínum.)

[**D-listi Íhaldsmanna vann kosningarnar á landsvísu, þá B-listi Samvinnumanna, C-listi kvennaframboð sem kom að manni (Ingibjörgu H. Bjarnason), A-listi verkamanna og E-listi, hægra sinnað framboð rak lestina.]

Útgerðin: Aflabrögð sögð góð hér við ströndina í byrjun vertíðar og uppgripa afli er á leið. Tilraunir voru gerðar hér með snurrvoð (snurrevaad), en þær veiðar þóttu ekki borga sig. Afli mest steinbitur og koli. Um haustið aflaðist vel og dag einn komu 21.000 fiskar að landi. Það var kallað "Mokfiskirí".

Skipaferðir: Hingað á Eyrarbakka og Stokkseyri kom Es. Gullfoss að taka ull, í stað Es. Suðurlands sem hafði verið í slipp um langan tíma. Ekki er getið um önnur skip hingað þetta sumar.

Verslun:  Kf. Hekla og Kf. Ingólfi, héldu enn velli þrátt fyrir erfiðleika ýmiskonar. Nú var orðið erfiðara um aðföng og fluttningar dýrir þegar skip fengust ekki til að sigla til Eyrarbakka, beinustu leið, eins og fyrum. Samkeppni var einnig mikil við litlu búðirnar, bæði hér og við Selfoss og síðan einkaleyfisverslun sem ríkið var að koma á með ýmsar vörur. Kaupmenn sumir, hér og á Selfossi freistuðust til að halda í góða kúnna með því að veita þeim áfengi, en það var einkar illa séð af Templaramönnum.Samvinnuhreifingin var um þessar mundir byrjuð að draga til sín bændaverslunina, víðsvegar um landið og sameinast undir einn hatt, þ.e. "Sambandið".

Samgöngur: Bifreiðaferðir milli Reykjavíkur og Eyrarbakka voru u.þ.b. þrisvar í viku fyrst um sinn en daglega er á leið sumarið. Um farþega á þessari leið kepptu tveir aðilar: Bifreiðastöð Steindórs Einarssonar og Bifreiðastöð Reykjavíkur, en fyrir þá ók Eyrbekkingurinn  Steingrímur Gunnarsson.

Félagsmál: Samkomuhúsið Fjölnir var vinsæll og fjölsóttur fundarstaður fyrir hin ýmsu málefni sýslunnar. Verkamannafélagið "Báran" á Eyrarbakka samþykkti eftir 5 klst. fundarhöld að ganga inn í Alþýðusamband Íslands og sömu leiðis gerði verkamannafélagið "Bjarmi" á Stokkseyri eftir 6 tíma fund. Félagar í "Bárunni" voru þá 150 talsins og 110 félagar í "Bjarma". Í fiskideildinni "Framtíðin" á Eyrarbakka sátu: Guðmundur Ísleifsson óðalsbóndi á Stóru-Háeyri. Bjarni Eggertsson, búfræðingur Eyrarbakka. Sigurjón Jónsson, útvegsmaður Eyrarbakka. Oddviti Eyrarbakka var Guðmundur Jónsson. Á Bakkanum birtust pólitískar kanónur snemma sumars í kosningasmölun, * annarsvegar Moggamennirnir Jón Magnússon fv. forsetisráðherra og Magnús Guðmundsson, fv. ráðherra og fimm manna her Alýðuflokksins, þ.á.m. Þorvarður Þorvarðsson og Ottó Þorláksson.

[* Fyrr á árum skipuðu Eyrbekkingar sér í tvær fylkingar, annarsvegar "Austurbekkinga" er fylgdu gjarnan Háeyrarbóndanum að málum og "Vesturbekkinga" er oft fylgdu Lefolii gamla að málum, en þessir höfðingjar elduðu stundum grátt silfur út af skipalegunni á meðan þeir réðu hér ríkjum. Nú skipuðust fylkingar á annann veg, enda hagsmunirnir aðrir. "Íhaldsmenn" er gættu sinna hagsmuna í verslun og þjónustu, (einkum gagnvart "Samvinnumönnum" er voru að ná völdum yfir bændaversluninni í landinu.) og "Krata" er höfðu völdin í verkamannafélaginu og sveitarstjórninni. Þessar tvær fylkingar íhaldsmanna og krata hafa síðan lengi eldað gráa silfrið á Bakkanum.]

Menning: Eggert Stefánsson söngvari og Sigvaldi Kaldalóns komu hér á Bakkann og Stokkseyri, héldu tónleika í kirkjunum á báðum stöðum.

Skóli: Herdís Jakobsdóttir frá Húsavík hélt nokkur handavinnunámskeið við barnaskólann. Merkastar afurða þóttu gólfmottur, sem gerðar voru af úrgangsköðlum, er mikið féll til af á verstöðvum, og skór úr hrosshári, er fengu sérstakt lof gagnrýnenda. Þá var m.a. kennari hér, Ingimar Jóhannesson.

Slysfarir: Í apríl 21. druknaði á Eyrarbakka Þórarinn Jónsson í Frambæ [f. Stóra-Núpi],kvæntur Guðrúnu Jóhannsdóttur og átti 2 börn. Vélbátur, sem var á heimleið utan af sjó, tók niðri á skerjagarðinum úti fyrir höfninni og stóð fastur. Hann dró á eftir sér róðrarbát hlaðinn fiski. Róðrarbáturinn losnaði aftan úr, hvarf og sökk. Tveir menn lentu í sjónum og náðist annar með lífsmarki. Eigandi bátsins var Guðm. Guðmundsson kaupfélagsstjóri og formaður var Gísli Jónsson frá Þorlákshöfn. Atli frá Stokkseyri fórst þar í innsiglingu á boða sem"Skjótur" nefnist og með honum 7 menn af Stokkseyri: Bjarni Sturlaugsson formaður frá Starkaðarhúsum, Einar Gíslason bóndi frá Borgarholti, Þorvarður Jónsson, sonur Jóns kaupmanns Jónssonar á Stokkseyri, Þorkell Þorkelsson frá Móhúsum, Guðmundur Gíslason frá Brattsholtshjáleigu, Markús Hansson frá Útgörðum og Guðni Guðmundsson frá Móhúsum. Fjögur skip reru frá Stokkseyri og tvö af Eyrarbakka þennan dag, er skyndilega gerði brim allmikið, en þeim tókst að lenda.

Látnir: Vilborg Erlendsdóttir,ekkja á níræðis aldri. Aldís Vigfúsdóttir frá Gygjarsteini (83). Snorri Þórðarson frá Bráðræði (77). Guðleif Sæmundsdóttir frá Gamla-Hrauni (75). Vilborg Erlendsdóttir frá Búðarstíg (75). Sveinbjörn Ólafsson, frá Hvoli (66). [bróðir Sig. Ólafssonar sýslumanns í Kaldaðarnesi]. Pétur Guðmundsson kennari, af langvarandi veikindum (63). [Hann var barnakennari Eyrbekkinga nálægt aldarfjórðung og bjó í Pétursbæ]. Oddný Guðmundsdóttir í Grund (56) [ Hún var frá Steinum undir Eyjafjöllum]. Þórarinn Jónsson í Búðarhúsum (37) [Fæddur á Stóra-Núpi en bjó í Frambæ. Fórst af slysförum]. Reynir Sveinn Vilhjálmsson frá Skúmstöðum (1). Þríburar, tveir drengir og stúlka frá Bakaríinu eftir fæðingu.

Hagtölur: Dollarinn kostaði 4 kr. og 71 aura. Fasteignamat á Eyrarbakka nam samtals 8.173 kr.

Heimildir: Dagblöð 1922: Alþýðublaðið, Morgunblaðið, Lögrétta,Tíminn,

Tímarit 1922: Skinfaxi,  Ægir, Tímarit Verkfræðifélags Íslands, Templar.

18.03.2013 23:23

Sú var tíðin, 1921


Árið 1921 voru 930 íbúar á Eyrarbakka og hafði þá fækkað um 26 manns frá fyrra ári. Að frátöldum kaupstöðum var Eyrarbakki næst stærsta kauptún landsins, en aðeins Akranes var litlu fjölmennara. P. Níelsen fyrrum verslunarstjóri vildi láta friða "Sæörninn"* (Haförn) og veita verðlaun fyrir hverja skotna tófu. Framfaraskref voru stiginn, því nú var lagður sími milli Eyrarbakka og Þorlákshafnar og símstöð sett þar. Það kom til að yfir vertíðina hefði nokkur fjöldi vermanna þar viðveru, en auk þess var lagður nýr símaþráður milli Eyrarbakka og Ölfusárbrúar (Símstöð var í Tryggvaskála).

[*Þá var talið að einungis þrenn pör væru eftir í landinu auk nokkurra geldfugla. Talið var að rekja mætti fækkun arnarstofnsins til þess að eitrað var fyrir honum sem og tófum og ýmsum vargdýrum. ]

Verslun: Verslun Guðmundu Nielsen í Miklagarði var nú ævinlega kölluð "Guðmundubúð" og þar fékst allt mögulegt á milli himins og jarðar, nema "Bakkavínið". Væntingar stóðu til viðskipta við sveitir Rángárvallasýslu að stærstum hluta. Kaupfélaginu Heklu var breytt í pöntunarfélag* til að komast undan útsvars-álögum. Verslun Andrésar Jónssonar var enn með stærri verslunum hér og að auki með búð á Stokkseyri og Reykjavík. Þá var hér ásamt fleirum kaupmönnum, Ögmundur Þorkelsson, Guðlaugur Pálsson, Ólafur Helgason í Túnbergi, Jóhann V. ofl. Á Stokkseyri stóð Kf. Ingólfur** sem viðskiptamesta verslunin.  Spíritus (Kogari) og brennsluspritt var hér selt í lyfjabúðinni og þótti drykkjarhæft, en bannlög voru fyrir því að flytja inn áfengi og lá við stríði hér milli "Templara" og "andbanninga". Nokkrir andbanningar á Eyrarbakka, kaupmenn o. fl., með prestinn í broddi fylkingar, stormuðu til boðaðs fundar hér um bannlögin, í þeim tilgangi að álykta um afnáms bannsins, en þó varð ekki af þeirri kröfu, þar sem fjöldi Templara stóðu í vegi fyrir framgangi þess.

[*Kf.Hekla var pöntunarfélag upphaflega. ** Einar Benediktsson og Ólafur Árnason stofnuðu

á sínum tíma "Ingólf" á Stokkseyri.]

Skipaferðir: Mb. Víkingur kom í apríl með vörur úr Reykjavík* og Mb. Njörður kom með vörur hingað frá Reykjavík í maí og skip Eimskipafélagsins "Es. Suðurland" í sömu erindum til Eyrarbakka og stokkseyrar ýmist, nokkrar ferðir yfir sumarið. Mótorkútterinn "Úlfur" einnig frá Vestmannaeyjum með varning og fólk. Es. Vaagekallen kom hingað í nóvember með ýmsar vörur.

[*Sýslunefndin Skoraði á Alþingi að veita ríflegan styrk til bátaferða milli Rvikur og Eyrarbakka eða Stokkseyrar.]

 

Útgerð: Bátaeigendur á Eyrarbakka gátu nú tryggt báta sína fyrir skemdum vegna ísreks úr Ölfusá, sem öðrum hættum og skemdum. Fiskiþing samþykkti að verja 25.000 kr. til bryggjugerðar hér á Eyrarbakka og Stokkseyri, vélbátaútgerðinni til hagsbóta. Afli Bakkabáta var einna mestur á haustvertíðinni. Olíuverð var hátt, en fiskverð lágt, þannig að útkoman var með rírasta móti hjá mótorbátum, en betri á róðraskipum. Frá Þorlákshöfn gengu 7 róðraskip.

Samgöngur: Bifreiðaferðir milli Reykjavíkur og Eyrarbakka voru orðnar mjög reglulegar og allnokkrir sem buðu upp á ferðir þessar, svo sem Filipus Bjarnason í Reykjavík og bifreiðastöð Steindórs. Bifreiðar voru efnaðri menn að eignast hér í þorpinu, svo sem Andres Jónsson kaupmaður og aðrir oft í félagi um bifreið.

Skóli: Aðalsteinn barnakennari Sigmundsson fór með fimm nemendur héðan í laugarnar í Laugardal. Fóru þeir á þrem reiðhjólum, en tilgangurinn var m.a. að kenna þeim að synda. Skátafélagið "Birkibeinar"* stofnaði Aðalsteinn hér um líkt leiti. Handavinnumunir, skólabarna héðan (einkum úr basti,tágum og hrossatvinna)  fóru á Heimilisiðnaðarsýninguna í Reykjavík.

[

*Skátafélagið "Birkibeinar" stofnað í nóv. 1920]

Slysfarir: Magnús Jónsson frá Stokkseyri og Guðmundur Jónsson frá Hæli, slösuðust nokkuð um borð í togaranum Agli Skallagrímssyni, er brot reið yfir, en skipið var statt á Selvogsbanka. Tveir bátar rákust samann og sukku á legunni á Stokkseyri eftir stórflóðs-öldu. Maður að nafni Guðbjartur,fór héðan af Bakkanum áleiðis til Reykjavíkur og talið að hafi orðið úti á Hellisheiði.

Látnir: Ragnhildur Þorsteinsdóttir (99). Hún var fædd 5. október 1821. Ragnhildur var mágkona Þorleifs hins ríka á Háeyri. Var hún bústýra á Simbakoti meiri hluta æfinnar, þar til kraftar hennar þrutu, en þá tóku þau hana hjónin Jakob og Ragnheiður í Einarshöfn og önnuðust hana til dauða dags. Sólveig Árnadóttir frá Steinsbæ (89) Guðríður Filippusdóttir frá Einarshöfn (84). Ólöf Jónsdóttir Neistakoti (84). Bergsteinn Pétursson Garðhúsum (ungabarn). Meybarn Þórdís Jónasdóttir Nýjabæ (Hvítvoðungur)

Sýslan og Sveitin: Magnús Torfason, tók við sýslumannsemættinu og settist hann að á Selfossi. Skömmu síðar veiktist hann af nýrnarbólgu og lagðist inn á Landakot. Steindór Gunnlaugsson tók þá við embættinu til bráðabrigða. Var hann sá 15. sem gegnir embættisstörfum þessum síðan Sigurður sýslumaður Ólafsson í Kaldaðarnesi sagði af sér árið 1915. Sýslubúar voru eitthvað á 7. þúsund.

Ýmislegt: Fyrsta heimild um dúfu hér á Eyrarbakka, er þess getið í auglýsingu að P.Nielsen hafi bjargað úr klóm ránfugls hér af götunni og sent til Reykjavíkur. Auglýst var eftir eiganda dúfunar í Vísi 214.tbl.1921. Ástríður Sigurðardóttur, 11 ára Bakkamær safnaði hér 191 kr. fyrir bágstödd börn í Austurríki. "Lýsa" var höfð til matar heima fyrir.

Hagtölur 1921: Olía og veiðarfæri hækkuðu um 20% frá fyrra ári, sem og annð verðlag. Gengi dollars var 5.75 kr. Gjaldeyrisskortur var í landinu og höft þess vegna.

Heimild Dagblöð 1921: Morgunbl. Vísir, Alþýðubl. Lögrétta, Ísafold, Tíminn, Heimskringla.

Tímarit 1921: Ægir, Templar, 19.júní. Dýraverndarinn.

16.03.2013 01:03

Sú var tíðin 1920


Árið 1920 voru 956 íbúar á Eyrarbakka, hafði þeim þá fækkað um 9 manns. Það má heita af ýmsum ástæðum hafi hér ríkt neyðarástand fyrstu mánuði ársins. Kvillasamt var í upphafi árs þegar illvíg kvefpest gekk hér um ásamt skarlatsótt. Kíghósti slæmur gekk í austur-Flóanum. Kolaskortur var viðvarandi, enn einn veturinn og dýrtíð sem fyr. Kolin þraut og rúgmjölið svo egi var bakað þann veturinn. Bændur voru heylitlir og jarðlaust fram á vor. "Þjóðólfur" blað sunnlendinga hætti að koma út snemma árs. Ekki stóð hugur Bakkamanna til að leggja árar í bát, því nú var hafist handa við að undirbúa gerð bátabryggju og byggingu sjúkrahúsins* sem lengi hafði staðið til og fé safnað af sýslubúum. Rafstöð var keypt og undirbúið fyrir raflýsingu þorpsins**. Framfarir með ýmsu móti virtust á næstu grösum.

Teikning Guðj. Samúelsson[*Teikninguna af sjúkrahúsinu hefði Guðjón Samúelsson húsameistari gert. Húsinu þannig lýst: Húsið er 8,00 X 18,60 m. að stærð. Kjallari, 1. og 2. bygð. Allir útveggir steyptir einfaldir, en innan á 1. og 2. bygð verða settar korkplötur á útveggi. Öll gólf verða úr timbri, og röruð og cementsdregin að neðan. Í kjallara er eldhús, búr, þvottahús og geymsla. Á 1. bygð sjúkrastofur, skurðstofa, herbergi fyrir lækni og hjúkrunarkonu. Á 2. bygð sjúkrastofur og herbergi fyrir vinnumann og vinnukonu. í sjúkrahúsinu er ætlað rúm fyrir 25 sjúklinga. Þar er nú fangelsið Litla-Hraun]

[** Rafstöðin var prufukeyrð í fyrsta sinn þann 27.ágúst 1920]

Verslunin 1920: Ný verslun opnaði í Miklagarði, nýbyggðu húsi Guðmundu Níelsen þetta sumar. Fékk hún vöruskip hingað fyrir verslun sína og fyrsta konan sem tekst slikt verkefni á hendur. Andrés Jónson kaupmaður hér á Bakkanum, opnaði vefnaðarvöruverslun á Laugarvegi 44 í Reykjavík, en einig rak hann verslun á Stokkseyri. Kf. Hekla (st.1904) var hér umfangsmesta verslunin* og á Stokkseyri Kf. Ingólfur sem fyr**, en hagur þessara fyrirtækja var nú orðinn vart meira en bærilegur. Smákaupmenn voru mýmargir hér við ströndina enn sem fyr.

[*Kaupfélagið Hekla á Eyrarbakka hlaut 7000 kr. aukaútsvar haustið 1919. Reindist það afarþung byrði fyrir félagið, sem í raun og veru hafði engar tekjur til að mæta slíkum álögum, nema það sem leiddi af fremur litlum skiftum við utanfélagsmenn. Var félagið þá nýbúið að kaupa verslunarhús og aðrar eignir Einarshafnarverslunar.]

[** Áhrifamenn innan Samvinnufélaganna í héraðinu (Kf. Grímsnesinga) komu sér saman um að allar erlendar vörur handa Árnesingum og vesturhluta Rangárvallasýslu ættu að koma í land á Eyrarbakka eða Stokkseyri, en ekki í Rvík. Eitt kaupfélag, eða bandalag félaga, yrði fyrir alt þetta svæði. Félagið eignist 200-250 smálesta skip, sem flytti vörur yfir sumartímann milli Eyrarbakka (eða Stokkseyrar) og útlanda. Yfir veturinn fengi félagið vörur um Vestmannaeyjar, á vélbátum, því höfnin yrði þá ófær stærri skipum.]

Skipaferðir: Þann 22. janúar sást til barkskips frá Eyrarbakka, og mönnum ljóst að það var í nauðum statt, enda hið versta veður. Áhöfninni bjargaði enskur togari*, en skipið rak inn í brimgarðinn austan við þorpið og brotnaði í spón. Skpið hét "EOS" og var á leið til frá Hafnarfirði til Halmstad í Svíþjóðar til viðgerðar ofl. Ms "Svanur" kom hingað til Eyrarbakka í apríl með vörur og fór aftur í lok mánaðar. Hrepti þá allmikið veður og sjó fyrir Reykjanesi og brotnatði af annað mastrið. Skonnortan "Iris" með timbur til Eyrarbakka kom hér ekki, en lagði farminn upp í Reykjavík. M.b. "Ingólfur", eign Lofts Loflssonar, útgerðarmanns í Reykjavík kom þaðan með vörur hingað í vetrarbyrjun. Mb. "Úlfur", stærsti mótorbátur landsins, kom hér með hluta af skurðgröfu**, þeirri fyrstu hér um slóðir, til nota við Flóaáveituna. Þann 24. ágúst kom "Sieka IV" með vörur til Kf. Heklu.***

[*Togarinn var "Mary A. Johnson" frá Scarborough. Skipstjóri á Eos hét Davíð Gíslason]

[** Skurðgröfupartarnir voru fluttir héðan á tveim vögnum, er spentir voru fyrir "Tractora" þeim fyrstu er hingað komu og voru notaðir við Flóaáveituna]

[*** Ms."Sieka IV" var Hollenskt leiguskip, er átti að leggja af stað 6.maí með sement, mjöl og kartöflur til Kf. Heklu en vél þess bilaði þá og kom skipið  því ekki fyrr en 24. ágúst og var þá hluti vörunnar skemdur, er nam 15.842 kr. en leigan á skipinu var kr. 14.000.]

Útgerð: Margir bátar skemmdust á Stokkseyri í óveðri sem gekk yfir á útmánuðum. Í byrjun vertíðar var góður afli þá sjaldan gaf á sjó. Sumir mótorbátarnir sóttu allt vestur að Sandgerði svo sem mb/Freyr. Mokafli var hér um páska, alveg upp við landsteina og brá við að fjaraði undan fiskitorfunum. Frá Þorlákshöfn var róið á 15 skipum og hafði þeim fækkað mjög, en mannekla háði útgerðinni sem engöngu var stunduð á róðraskipum þaðan.

Landbúnaður: Hrossaræktarfélagið "Valur"* reisti girðingu fyrir stóðhross í landi Eyrarbakkahrepps, og var innanmál hennar 36-40 hektarar.

[*Hrossaræktarfélagið "Valur". tók yfir 3 hreppa í neðanverðum Flóa, Eyrarbakkahr., Sandvíkurhr. og Stokkseyrarhr. Það var stofnað 24. febr. 1918. Félagar þess voru í árslok 1919, 102 alls.]

Slysfarir: Tveir menn drukknuðu í lendingu á Eyrarbakka þann 6. apríl. Voru þeir að koma á smábát framan úr vélbát, er þeir höfðu róið á til fiskjar út í Hafnarsjó, en lagt á legunni hér í höfninni og tekið aflann í smábátinn. Fylti bátinn í lendingunni rétt við fjöruborð, og soguðust tveir menn út og drukknuðu, en einn bjargaði sér á sundi. *

[*Jóhann Bjarnason var sá er bjargaðist, hélt sér og öðrum félaga sínum um stund uppi á sundi, en þar kom að lokum, að hann varð að sleppa honum. Bjargaðist Jóhann með naumindum.]

Menning: Drykkjuskapur þótti mjög almennur hér um helgar meðal ungs fólks sem svo er lýst: "Svo segja kunnugir menn, að drykkjuskapur hafi aldrei í manna minni verið jafn mikill hér og nú í vetur, (1920) og fer óðum í vöxt. Kveður svo ramt að, að barnungir menn ganga i hópum, hröðum skrefum, á eyðileggingarvegi. Kemur varla fyrir nokkur helgi* - mætti næstum segja: nokkurt kvöld - svo að ekki séu ölvaðir menn á ferli og geri ónæði meira og minna...."  Stúka var stofnuð hér í framhaldi með 43 félögum, en það gerði Halldór Teplar Kolbeinsson er hér var á ferð. Hét stúkan "Eyrarrósin" og í stjórn voru: Sigurður Guðmundsson, féhirðir. Elín Sigurðardóttir, frú. Ritari var Ingvar Jónsson, verslunarmaður. Jóhannes Kristjánsson. Gjaldkeri var Vilhjálmur Andrésson, skósmiður. Þórdís Símonardóttir, lósmóðir. Guðmunda G. Bergmann, frú. Guðmundur Jónsson, oddviti. Jón Einarsson, hreppstjóri. Sigurður Kristjánsson, verslunarm. Konráð Gíslason, verslunarmaður og Elínborg Kristjánsdóttir, ungfrú. Dró mjög úr drykkjuólátum í þorpinu eftir það. Í Fjölni voru oft haldnir fundir um hin ýmsu mál.

[*Aðfaranótt sunnudags 14. mars voru drykkjulæti með meira móti hér í þorpinu, og áttu þó Eyrbekkingar miklu að venjast af þeirri vöru.]

Selfoss 1908Sýslan og sveitin: Sýslumaður var Guðmundur Eggers en síðan tók við sýslunni Steindór Gunnlaugsson. Hreppstjóri á Eyrarbakka var Jón Einarsson, í Mundakoti. Nokkuð var um að jarðir og kot væru falar í sýslunni. Svo var um Hafliðakot hér, tún var fyrir tvær kýr, fjöru og mýrarbeit fyrir nokkrar kindur og hross og dálítið fjörugagn. Fóaáveitufélagið hélt fund hér í Gistihúsinu 14. febr. Gróðabrallarar í höfuðborginni sáu ofsjónum yfir fjárhæðinni sem fara átti í landumbætur hér í Flóanum, en það var talið tveggja togara virði. Læknir var hér Gunnlaugur Einarsson, en fór utan þennan vetur til starfa á erlendum sjúkrahúsum. Greiðasöluna í Tryggvaskála við Ölfusárbrú keypti Þórður bóndi Þórðarson frá Björk í Grímsnesi. Leynileg áfengisverslun var talin vera rekin á Selfossi og sjálfsagt komið út í gróða. Stórtap var hinsvegar hjá hinu nýja útibúi Landsbankanns á sama stað, þó ekki hafi verið vegna þess að þar var í eldi særður hrafn, heilan vetur.

Samgöngur: Steingrímur Gunnarsson og Sigurður Óli Ólafsson gerði út leigubifreiðar* héðan af Bakkanum, en bifreiðar úr Reykjavík komu einnig hingað reglulega, svo sem frá Steidóri Einarssyni sem síðar var vel þekktur hér. Vestur-íslendingurinn Frank Fredriekson hugðist fljúga frá Reykjavík til Eyrarbakka** á flugvél sinni. Flaug hann svo austur 24. júlí og lenti henni á Kaldaðarnesi. Með í för var Mr. W. Turton vélamaður. Var þetta í fyrsta sinn sem flugvél lendir hér í Flóanum. Þann 26. júlí flaug Frank aftur hingað austur, kom fyrst að Kaldaðarnesi, en sýndi svo listflug hér yfir Þorpinu daginn eftir og lenti síðan á túninu við Stóra-Hraun. Vélin hélt héðan til Eyja, en þar reindist ekki lendandi er til kom og varð vélin að nauðlenda á Fljótshólum bensínlaus, með dauðann hreyfil. Var þá meira bensín sótt hingað til Eyrarbakka. Kom vélin svo hér daginn eftir og lenti heilu og höldnu við Stóra-Hraun eftir svaðilför þessa. Mótorbátar gengu af og til milli Eyrarbakka og Vestmannaeyja með fólk og farangur. Hingað kom einnig maður á mótorhjóli, reyndist það vera Guðmundur Ágústsson frá Birtingaholti.

[*bifr. Steingríms var ÁR-7 og Bifreið Sigurðar var ÁR-15.]

[**Um þetta leyti hafði "Flugfélagið" er ætlaði að halda uppi flugi milli Reykjavíkur og Vestmannaeyja fundið sér ákjósanlegan lendingarvöll á túninu við Stóra-Hraun og óskuðu íbúar hér á Eyrarbakka og Stokkseyri eftir því að fá einnig flug héðan, félaginu að skaðlausu. (Sjá Mynd af vélinni)]

Skóli: Barnaskólanum á Eyrarbakka var lokað 8. mars vegna sóttvarna, sakir inflúensu. Var skólahúsið læst og ekkert um það gengið. Einhverjir þá notað tækifærið, brotist inn og bramlað eitthvað innanstokks og skilið þar eftir dauðan hrafn. Umdeildur ungur atorkumaður, Aðalsteinn Sigmundsson var þá skólastjóri. Stofnaði hann ungmennafélag er tók aðsér íþrótta og sundkennslu* hér. Fótboltafélag var einnig innan þess, vel sótt. Að auki tóku ungmennafélagar aðsér að sinna dýraverndunarmálum hér. Kennarar voru þau Jakobina Jakobsdóttir, Ingimar Jóhannesson.

[*Sundkennarinn var Konráð Kristjánsson frá Litlu-Tjörnum í S.-Þing. Sundlaug var þó ekki hér, en tjarnir margar og sjórinn.]

Látnir: Þóra Sigfúsdóttir (79). Hún var fædd í Garðbæ á Eyrarbakka 12. nóvember 1841, en bjó að Vaðnesi í Grímsnesi. Magnús Ingvarsson, formaður frá Akri (79). Margrét Filippusdóttir frá Mundakoti (77). Ebeneser Guðmundsson, gullsmiður frá Skúmstöðum (76). Katrín Einarsdóttir frá Einkofa (74). Bjarni Halldórsson, Þurrabúðarmaður frá Túni (63). Guðjóna Þórdís Jónasdóttir frá Túni (57). Jóhann Pétur Hannesson sjómaður frá Blómsturvöllum, druknaði í lendigu hér (47). Vigfús Helgason þurrabúðarmaður frá Gamla-Hrauni (46). Oddur Snorrason sjómaður frá Sölkutóft,(Þurrabúðarmaður í Bráðræði) druknaði í lendingu hér (45). Jóhanna Margrét Jóhannsdóttir frá Sölkutóft (kornabarn) Guðmundur Ragnar Friðriksson frá kaupmannshúsi (kornabarn). Ingibjörg Pálsdóttir frá Skúmstöðum (kornabarn).

Tíðarfarið: Veður voru fremur válynd fyrstu mánuði ársins. 'Í byrjun mars var jarðlaust og allar skepnur á gjöf, en bændur heylitlir. Voru keyptar frá Ísafirði 1600 tunnur af síld til skepnufóðurs fyrir sýslubúa er koma átti hingað með skipi. Í maí var ófærð mikil á Hellisheiði. Sumarið og haustið með ágætum.

Hagtölur: Dollar gekk á 7 kr. og 25 aura, lækkaði síðar í 5 kr. og 75 aura. Síldartunna kr.40. Hálft rúgbrauð kostaði 90 aur. Fargjald frá Reykjavík til Eyrarbakka með bifreið var um 20 kr.

Heimild: Dagblöð frá 1920: Skeggi, Morgunblaðið, Alþýðublaðið, Ísafold, Ægir, Tíminn, Vísir, Rit frá 1920: Tímarit Verkfræðifélags Íslands. Templar. Skólablaðið. Tímarit Íslenskra Samvinnufélaga. Búnaðarrit 1920-1921. Dýraverndarinn 1921.

10.03.2013 21:42

Sú var tíðin, 1919


Árið 1919 voru íbúar á Eyrarbakka 965 talsins og höfðu fjölgað um 48 frá árinu áður. Bjartsýni ríkti um framtíðina þrátt fyrir erfiðleika ýmiskonar. Vikuritið "Þjóðólfur" hætti að koma út um tíma, en var endurvakin og prentaður á Haga í Sandvíkurhreppi, í prentvél sem var hið mesta skran. Prentsmiðjan var síðan flutt í nýja Landsbankahúsið* á Selfossi. Heilsufar var allgott síðan spanskaveikin gekk. Skólar voru að hálfu starfandi, því kennarar sóttu í aðra vinnu sem gaf betur af sér. Atvinnuhorfur voru þó daufar í vertíðarbyrjun. Helsta áhugamál Árnesinga voru hafnarmál, áveitan, spítalinn, skólamálin og járnbrautin. Kosið var til þings og reyndu verslunarmenn hér að hafa áhrif á gang mála. Þingmenn Suðurlands urðu þeir Eiríkur bankastóri Einarsson frá Hæli með 1032 atkv. og Þorl. Guðmundss. í Þorlákshöfn - 614 -aðrir í framboði voru Sigurður ráðun. fékk 335 -og Þorst. Þórarinsson Drumboddastöðum 317atkv. Pöntunarfélög voru stofnuð í mörgum hreppum sýslunar.

[*Timburhús 14x24 álnir. Þar er í dag m.a. blómabúð og lengi var myndbandaleiga í þessu húsi.]

Verslun 1919: Hinn rauðhvíti dannebrog var dreginn niður hinsta sinni á "Bakkabúðinni" gömlu þegar verslunin "Einarshöfn" á Eyrarbakka, var seld á vormánuðum. Kaupandinn var kaupfél. "Hekla" hér á Bakkanum og flutti hún starfsemi sína í Vesturbúðirnar. Verðið mun hafa verið um 200 þús. kr. Verslun þessi var um langan aldur aðal-kaupstaðurinn fyrir alt suðurlandsundirlendið vestan Kúðafljóts, og ein allra stærsta verslun landsins. Kf. Hekla sem nú var stærsta verslun Suðurlands þurfti að útvega sér kauptíðarvörur sínar úr Reykjavík, þar sem vélarbilun kom upp í vöruskipi þeirra í K. höfn. Verslun Andresar Jónssonar var önnur stærsta verslunin hér á Bakkanum, en nú einnig á Stokkseyri og þá var Guðlaugur Pálsson vaxandi kaupmaður hér auk fjölmargra annara smákaupmanna, svo sem J.D. Nielsen fv. verslunarstjóra Einarshafnarverslunar, sem opnaði sölubúð í "Skjaldbreið" þetta haust og Guðmund bóksala í Götuhúsum. Á Stokkseyri var öflugasta verslunin Kf. Ingólfur og Egill Thorarensen í Sigtúnum var aðsópsmikill kaupmaður á Selfossi um þessar mundir. Um mitt sumar var útflutningur allrar íslenskrar vöru gefinn frjáls á ný af landsstjórninni, að frátöldum hrossamarkaði, er stjórnin hefði enn í sínum höndum*. Bændur flestir afhentu ull sína kaupfélögunum og sláturfélaginu. Markaðurinn var daufur og seinn á sér. Í einu af Heklu-húsunum var nú innréttuð lyfjabúð (apotek), danskur maður K.C. Petersen, setti á fót, en hann seldi að auki ýmsar aðrar vörur. Samkeppnin í verslun hér var nú harðari en nokkru sinni fyr og stóru risarnir við ströndina byrjaðir að molna.

 [*Bandamenn höfðu allt verslunarvald íslendinga í hendi sér í stríðslok, og forkaupsrétt á allri íslenskri vöru, svo mörg útlend skip lágu aðgerðalaus í höfnum hér við land í lok stríðsins og vissu ekki hvert þau áttu að fara.]

Skipaferðir: Siglingar máttu aftur hefjast frá Eyrum, þegar friður komst á, en "Vonin" seglskip Einarshafnarverslunar fylgdi ekki með í kaupunum. Kf. Hekla hafði leigt gufuskip sem koma átti í maí fullfermt, en þá gerðist það ólán að skipið varð fyrir vélarbilun í Kaupmannahöfn og komst egi á kauptíðinni. Saltskip kom frá spáni til Stokkseyrar snemma í apríl, en önnur skip komu ekki yfir kauptíð. Þegar kaupfar kf. Heklu kom loks til Eyrarbakka, í lok ágústmánaðar, varð enn eitt ólánið uppvíst, því vörurnar voru meira og minna skemmdar og að einhverju leyti ónýtar, eftir langvint sjóvolk og vandræðaskap, er skipið hafði ratað í. Þann 8. september var uppboð á Eyrarbakka og þar selt mikið af rúgmjöli og sykri. Komst mikið af þessari vöru í ótrúlega hátt verð, stappaði nærri söluverði á óskemmdri vöru. Um miðjan september kom loks hingað timburskip, en þar til hafði varla fengist hér spíta í laupsrim um langan tíma.

Útgerð: Afli var ágætur hér við ströndina þá er vertíðin hófst seint í febrúar en treg veiði í fyrstu hjá Þorlákshafnarbátum, en síðan mokafli á köflum á öllum verstöðvum, þá er fiskur gekk nær landi en venja var til. Sjór var hlýrri hér við ströndina en oft áður fyrri hluta vetrar. Olíuskortur var orðinn mikill sunnanlands að áliðnu sumri og háði það vélbátunum svo að ekki komust á sjó, en róðraskipin öfluðu vel á haustvertíðinni.

Menning: Kvikmyndahús var sett á laggirnar hér í Fjölni og nokkuð um pólitísk fundarhöld. Eitt hús var byggt hér, Mikligarður sem hýsa átti verslun á komandi ári.

Sýslan: Settur sýslumaður Magnús Gíslason tvítugur að aldri*. Flóaáveitufélagið samþykti að taka 1,5 milj. króna láa til áveitunnar. Sparisjóður tók til starfa á Stokkseyri (okt 1918) og Landsbanki á Selfossi.

[*Megn ágreiningur varð á Eyrarbakka nokkru síðar út af meðferð sýslumannsembættisins í Árnessýslu. Síðan Sigurður ÓLafsson sagði því af sjér sumarið 1915, höfðu verið hér ýmsir sýslumenn settir. Upphaflega var Guðmundi Eggerz veitt sýslan vorið 1917, en hann hafði oftast verið fjarverandi síðan, ýmist í R.vk (í fossanefndinni) eða erlendis. þetta hafði héraðsbúum likað afar illa. Úr hófi keyrði  haustið 1918 þegar Bogi Brynjólfsson fór frá embætti. þá var enginn skipaður í staðinn, en einn hreppstjórinn látinn afgreiða brýnustu erindi. Síðast kom Magnús Gíslason lögfr og rjeðist til vors, en þá ætlaði Guðm. Eggerz að koma sjálfur. Svo varð þóekki heldur fjekk hann leyfi stjórnarráðsins til að skipa Pál Jónsson lögfr. fulltrúa sinn. þessu gátu hjeraðsbúar ekki unað, vildu ekki taka við Páli, en kröfðust, að sýslumaður kæmi sjálfur eða að annar yrði skipaður á eigin ábyrgð. Stjórnarráðið skipaði síðan þorst. þorsteinsson til að gegna embættinu á eigin ábyrgð fram á sumar.]

 Andlát: Gestur Ormsson Einarshöfn, þurrabúðarmaður (87) Katrín Hannesdóttir, húsfreyja Sandgerði (65). Guðrún Matthíasdóttir, Einarshöfn (52), Jón Stefánsson, Brennu (45). Tómas Þórðarsson, þurrabúðarmaður Sandvík (44).  Helgi Ólafsson, prests frá Stóra-Hrauni, druknaði í Hólsós í Ölfusi, var sjómaður (23). Júlía Guðrún Ísaksdóttir, Ísaksbæ (23). Ísleifur Haraldsson, Merkisteini (ungabarn).

Tíðin: Tíðafarið var misgott í byrjun árs. Ofsaveður gerði um miðjan mars og allmikið snjóaði. Sumarfuglar, spóar, lóur og stelkar, voru komnir fyrir pálmasunnudag, og flugu syngjandi um túnin og móana, en þá brast á snjór og kuldahret. Í júlí snjóaði í sunnlensk fjöll, um stund hlýtt mjög, en óþurkar yfirleitt þar til seint í ágúst. Veturinn ágætur og fénaður gekk úti fram í desember, en eitt óveður gerði þann mánuð.

Samgöngur: Bílferðir voru tvisvar í viku milli Eyrarbakka og Reykjavíkur, en um það sáu þeir Gunnar Ólafsson og Erling Aspelund, en síðan hóf fólksflutninga Steingrímur Gunnarsson hér á Eyrarbakka.

Hagtölur: Erlend Kol og sykur lækkaði mikið í verði eftir stríð*. Dagsbrúnarkaup var 90 aurar á rúmhelgum dögum, dagvinnu kaup hjá Drífanda í Vestm. var 1,15 á klst.  Steinolía var 300% dýrari en árið 1914. Á Eyrarbakka hafði smjörverð lækkað og kostaði kr. 2,85 pundið, þurrabúðarmönnum til góða. Laxpundið kostaði 90 aura til útsölumanna. Sparisjóður Árnessýslu átti 1.777.136 kr. sem var mikið fé. Verð á saltfiski til útfluttnings var afar hátt, en sveitavörur fóru lækkandi.

[*Landsstjórnin tók í sínar hendur einokun á alla verslun með erlend kol og kornvörur hér á landi. Kolaverslun öll var í höndum breta og olíuna áttu gróðabrallarar]

Ýmislegt: Vinnuvélar sáu dagsins ljós hér í Flóanum, þegar skurðgrafa kom til  Skeiða- og Flóa áveitanna, heljarmikið bákn,  Dráttvélar (traktorar) tvær, með 20 hesta afli. Grjótkvörn á hjólum til vegagerðar, valtari, til þess að þjappa mulningnum ofan í vegi, og trukkur, til þess gerður að flytja möl. Kf. Hekla hafði símanúmer 8. Vörubifreiðar voru að taka við af hestvögnum. Fyrsta flugvélin keypt til landsins.

Heimild: Skeggi 1919, Þjóðólfur1919, mbl.1919,eyrarbakki.is, gardur.is, brim123.is.

06.03.2013 20:10

Sú var tíðin, 1918








917 íbúar áttu lögheimili á Eyrarbakka árið 1918 og hafði þeim fækkað um 25. Kom þar til mannskæð Inflúenza og brottfluttir, flestir til Reykjavíkur. Meðal brottfluttra var Ásgeir Blöndal f.v. héraðslæknir og hans frú Kirstín, en þau fóru til Húsavíkur. Fyrstu laufin voru tekin að falla og blikur á lofti um framtíð kauptúnsins. Áætlanir um Flóaáveituna voru í bígerð og fundir haldnir um stofnun áveitufélags, og þar kosnir í stjórn: Sigurður Ólafsson fyrv. sýslum., Eggert Benediktsson bóndi í Laugardælum og Bjarni Grímsson verslunarm. á Stokkseyri. Hagur manna hér um slóðir þótti yfirleitt góður, þrátt fyrir dýrtíð mikla og ýmiskonar erfiðleika, því skepnuhöld voru ágæt og tíðin yfirleitt góð og heilbrigði með ágætum framanaf. Katla gaus þetta ár og "spánska-veikin" gekk yfir og felldi 8 fulltíða sálir hér á Bakkanum (einhverstaðar getið um 31. látna). Settur sýslumaður Bogi Brynjólfsson, settist að á Stokkseyri, en húsnæðisekla var mikil hér á Bakkanum.  Sambandslögin samþykkt og Ísland varð fullvalda ríki. Samninguinn við bandamenn hamlar verslun hér Heimstyrjöldinni lauk. Þorp að myndast á Selfossi, verðandi höfuðstað sýslunnar.

Verslun og Þjónusta: Ýmsir erfiðleikar hrjáðu nú verslunina hér, svo sem styrjöldin, viðskiptasamningur við bandamenn*, stærri skip, ný höfn í Reykjavík, Ameríkuverslun Eimskipafélagsins og landssjóðsverslunar gerði það að verkum að mun hagkvæmara og ódýrara var að flytja mikið magn af vörum til Reykjavíkur, heldur en með litlu skonnortunum frá dönskum höfnum hingað á Eyrarnar og víðar, þar að auki varð nú að tolla vörusendingar af suðurlandi frá Reykjavík eða Vestmannaeyjum*. Nýtt skip "Skaftfellingur" gat tekið vörur austanmanna frá Vík, beint til Vestmannaeyja og Reykjavík. Selstöðuverslanir hér á landi voru nú óðum að hverfa vegna samningana við breta og svo fór um Einarshafnarverslun**.

 Ákveðið er að reisa útibú fyrir Landsbankann á Selfossi, því á þessum krossgötum kaupstaðarfara, var að myndast vísir að þorpi um þessar mundir. Á Eyrarbakka var fyrir Sparisjóður Árnessýslu. Eitt brauðgerðarhús var hér í rekstri og eitt á Stokkseyri. Kornvörur voru skamtaðar og brauð þar með. Kola og pappírsskortur var landlægur enn eitt árið, m.a. vegna þess að pappírsskipið strandaði á Meðallandsfjöru og kolaskip hér nálægt Eyrarbakka.

[*Samningurinn við bretland ("bandamenn") um kaup á olíu og kolum, en það var í raun nauðasamningur, sem ella hefði kostað, eða jafngillt aðflutningsbanni á landið af hálfu bandamanna. þar fór  landsstjórnin ("Útfluttningsnefnd") með verslunarvald f.h. bandamanna og keypti með einokunarskilmálum og eignarnámi alla ull, kjöt, fisk ofl. sem framleitt var í landinu og seldi "bandamönnum" sem höfðu þá forkaupsrétt af öllum útflutningsvörum landsins á yfirstandandi ári og því næsta sk. þessum samningi. (r.g. 31. maí 1918. 3. og 11. júní 1918) og til frekari uppfyllingar á samningi við breta, mátti ekki flytja inn neinar vörur nema með samþykki "Innfluttningsnefndar" og öll viðskipti þurftu að fara um tilgreindar hafnir. Hafði stjórnaráð Íslands f.h. breta þannig yfirráð yfir öllu skipsrúmi og vöruverslun landsins. Það voru breyttir tímar, atvinnuvegirnir þurftu stöðugt meira utanaðkomandi eldsneyti til að halda úti fiskveiðum og flutningum. Fyrir selstöðuverslunina voru þessi lög dauðadómur.(Bretar afsöluðu sér síðar forkaupsrétti á íslensku kjöti)].

[**J. A. Lifolii, stórkaupmaður, hafði um sumarið 1918 gefið 10,000 kr. til  Eyrarbakka í minningu þess að verslun hans var 50  ára gömul 3. apríl þ.á. Helmingnum átti að verja til sjóðmyndunar er styrki verzlunar nemendur í Kaupmannahöfn og höfðu Árnesingar og Rangæingar þar forgangsrétt; hinn helmingurinn átti að ganga til sjúkrahúss í Arnessýslu.  Enn fremur sendi  hann Eyrarbakka kirkju vandaða turnstundaklukku].

Skipaferðir: Ferða flóabátsins "Ingólfs" hingað lagðist af um lengri tíma sökum vélarbilunar. Bátur verslunarinnar "Hjálparinn" hafði því í nógu að snúast. Litlar sögur fara af komu millilandaskipa hingað þó einhver hafi verið þetta ár, en útfluttningsvörur verslunarinnar hér þurfti nú að tollafgreiða annaðhvort frá Vestmannaeyjum, eða Reykjavík með ærnum tilkosnaði. Þó kom hingað seglskipið "Ludvig" en á leið frá Eyrarbakka til Danmerkur var því sökt af kafbáti. Flutti kafbáturinn skipverja upp undir Noreg og komust þeir þar á land eftir 32 stunda róður. Skipið hafði ekki haft farm***, en sandur notaður til seglfestu (ballest).  Stórt Rússneskt þrímastra seglskip fórst í febrúar, við Þorlákshöfn í óveðri og var tveim mönnum bjargað, [skipherrann og einn háseti er björguðust á sundi í land] en fjórir fórust. Skipið var hlaðið kolum.

[*** Það var seint um kvöld að skipverjar skyndilega heyrðu skot og sáu tundurskeyti, sem kom rétt fyrir aftan skipið. Rétt á eftir sáu þeir kafbát koma siglandi, og skipaði hann að stöðva "Ludvig". Gaf kafbátsforinginn siðan skipverjum 20 minútur til þess að komast i björgunarbátinn. Var skipinu siðan sökt. Kafbáturinn dróg björgunarbátinn spölkorn, en hann sigldi svo hratt, að vatnið streymdi inn í bátinn, svo skipverjar voru teknir yfir á kafbátinn. Þegar komið var 30 mílur undan Noregsströndum var þeim slept í bátinn, og komust skipverjar loks eftir 32 stunda róður að landi í Noregi, við Högholmene. "Ludvig" var 110 smálestir brútto, hið vandaðasta skip að smíði og útbúnaði öllum meðferðis.] (mbl.1918)   

Fiskveiðar og sjávarútvegur: Vertíðin byrjaði treglega sökum gæftaleysis en raknaði úr þegar á leið. Vermenn sumir héðan fóru til Vestmannaeyja á vertíð. Eitthvað af brimrotuðum þorski rak á fjörur við Stokkseyri. Í apríl var kominn ördeyða á heimamiðum, en rættist úr fyrir vertíðarlok. Mótorbátar öfluðu hinsvegar vel úti á "banka". Vorvertíð hófst hér seint í júní og aflaðist vel. Saltskortur gerði þá vart við sig og hamlaði vinnslu. Haustafli góður þá róið var og gekk svo fram á vetur. Laxveiðar voru óvenju góðar í Ölfusá, einkum við Selfoss.

Menning: Söngfélagið "17" júní kom hér austur fyrir fjall og hélt samsöng í kirkjunni. Um haustið og veturinn lögðust samkomur og messur af vegna spænskuveikinnar.

Steinn Guðmundsson skipasmiðurLátnir 1918: Guðrún Teitsdóttir frá Skúmstöðum (88). Styrgerður Filipusdóttir frá Einarshöfn (86). Elín Símonardóttir frá Gamla-Hrauni (80). Símon Símonarson sama stað andaðist á Landakotsspítala (?). Steinn Guðmundsson skipasmiður frá Steinsbæ (78) en hann var landskunnur. Guðrún Hansdóttir frá Norðurbæ (76) Valgerður Þórðardóttir frá Garðhúsum (67) í spænsku veikinni. Guðjón Ólafsson sparisjóðsgjaldkeri frá Hólmsbæ (66). Ragnhildur Jónsdóttir frá Sandvík (66) í spænsku veikinni. Bjarni Jónsson frá Eyvakoti (57). Margrét Eyjólfsdóttir frá Eimu (51) í spænsku veikinni. Halldóra Þorsteinsdóttir frá Björgvin (46) í spænsku veikinni. Siggeir Þorkelsson þurrabúðarmaður frá Merkisteini (37). Margrét Jóhannsdóttir frá Gamla-Hrauni (30) í spænsku veikinni. Magnús Guðmundsson frá Búðarhúsum (21) í spænsku veikinni. Sigurður Brynjólfsson, frá Nýhöfn, Eyrarbakka, fórst með "Frí" VE-101 frá Vestmannaeyjum. (sr. Gísli Jónsson á Mosfelli, druknaði í þverá, hjá Hemlu í Landeyjum. Hann var ættaður af Eyrarbakka.)

Tíðin: Miklir kuldar voru í byrjun janúar, en þýðviðri með Þorra og hagavænt í febrúar, en stórviðrasamt. Jörð var tekin að grænka um miðjan febrúar og mars var mildur og hagstæð tíð. Vorið var óvenju gott, en grasbrestur um sumarið, næturfrost oft í júní og tíð stirð, svo lítið spratt í kálgörðum. Kalt var í byrjun júlí. Óþurkar um sláttinn, en þurkar í byrjun september sem var óspart notað af fiskimönnum og búmönnum, þó sunnudagar væru. Kuldar snemma haustsins og kartöflugrös fallin fyrir réttir. Heyfengur með minsta móti. Þann 12 oktober gaus í Kötlugjá.

Hagtölur: Í Reykjavík voru 57 bifreiðar, bjuggu þar milli 15 og 16 þús. manns 1918. [Fastar bifreiðarferðir voru til og frá Reykjavík hingað á Eyrarbakka, tvisvar í viku og sinntu þessu tvær bifreiðar]. Dollarinn var skráður á 3. kr og 60 aura. Kornvörur höfðu hækkað um 59% á árinu og 279% frá upphafi heimstyrjaldarinnar 1914. Steinolíuframleiðsla í heiminum árið 1916 er talin hafa verið um 461 miljón tunnur, 159 litra hver. Töðugæft úthey var boðið í 30 kr. hvern hestburð (100 kíló) árið 1918. Hámarksverð á kartöflum úr búð var 35 aurar.pr.kg, en síðan 44 au. kg haustuppskeru. Lambasvið kostuðu 75 aura.

Ýmislegt: Pétur Sigurðsson stundaði trúboð hér á Eyrarbakka. Tvö hús voru byggð 1918, Steinsbær I. og II.  Land fengu Stokkseyringar undir kirkjugarð.

Heimild: Þjóðólfur 1918, Skeggi 1918, Fréttir 1918, Morgunbl. 1918. Gardur.is. Voröld 1918. Fram 1918. Norðurland 1918. Dagsbrún 1918.

  • 1
Flettingar í dag: 99
Gestir í dag: 45
Flettingar í gær: 193
Gestir í gær: 35
Samtals flettingar: 273254
Samtals gestir: 35395
Tölur uppfærðar: 9.12.2024 13:27:58