19.11.2019 22:30
Einar Jónsson brunavörður
Einar hét maður Jónsson
Einarssonar bónda og Marínar Jónsdóttur í Egilsstaðakoti í Villingaholtshreppi,
járnsmiður á Eyrarbakka, síðar bifreiðarstjóri í Reykjavík (f. 1887)
Einar bjó í Túni og var
slökkviliðsstjóri á Bakkanum (1913-20 og 1925-31) og bar svo til í hans tíð
stórbruni einn, (15.12.1914) er nefndur hefur verið "Igólfsbruninn" en svo hétu
verslunarhúsin á Háeyri. Í kjölfar brunans sköpuðust miklar deilur milli Einars
og Guðmundar Ísleifssonar á Háeyri þegar hinn síðarnefndi lét miður heppileg
orð falla um tildrög brunans og vildi kenna Einari um. Varð af þessu
málarekstur sem Einar vann bæði í héraði og Landsyfirrétti. En þannig voru mál
með vexti að eftir að handslökkvidæla (Nú á sjóminjasafninu) barst til
landsins var byggt sérstakt hús yfir hana og þann fylgibúnað sem henni fylgdi
eins og fötur og slöngur. Skúrinn, sem kallaður var slökkviáhaldaskúr, var
áfastur Háeyrarpakkhúsi, sem var fyrir miðju þorpsins. (Háeyrarpakkhúsið var
flutt vestur í Skerjafjörð en nýr "Brunaskúr" byggður þar í staðinn.
[Frystihúslóðin]) Dælan var m.a. notuð í þessum bruna og þótti reynast vel. Guðmundur
hafði selt Stokkseyrarfélaginu reksturinn árið 1912 en var í húsi í eigu
Jóhanns V Daníelsonar sem jafnframt var sölustjóri og leigði hann Kaupfélaginu
Ingólfi húsnæðið en hugði á að setja þar
upp egin verslun í byrjun árs 1915.
Ólafi Helgasyni þá búðarmanni í
versluninni var einig um kennt og sat hann í gæsluvarðhaldi um tíma vegna þess,
en hann setti síðar (1920) upp verslun í Túnbergi. Þessar umkenningar urðu eins
og olía á ófriðarbálið sem geysað hafði í þorpinu um skeið. [1926 brunnu öll
verslunarhús kaupfélagsins Ingólfs á Stokkseyri]
Árið 1916 þann 26.janúar brann
"Samúelshús" til kaldra kola, en það var læknisbústaðurinn og stendur þar nú
steinsteypt hús, svonefnt "Læknishús" byggt sama ár. (Læknir var Pétur
Gíslason).
Árið 1930 kviknaði í
austurbænum á Litlu-Háeyri við Eyrarbakka, en þar bjó Guðjón Jónsson formaður.
Brann bærinn, en innanstokksmunm var bjargað.
Að lokum kom upp eldur í húsi Einars "Túni" og
glötuðust þar fundarbækur verkalýðsfélagsins Bárunnar frá stofnun þess 1903 en Einar
var virkur í verkalýðsbaráttunni á Eyrarbakka og um tíma formaður félagsins.
Flutti hann til Reykjavíkur í kjölfar þess, þá orðinn ekkill.
Einar var hagmæltur og til er
eftir hann lausavísa svohljóðandi:
Hefur Bakkur hvofta tvo
höldum fláir reynast.
Gleður fyrst og grætir svo
gröfin býður seinast.
Slökkvilið Eyrarbakka-slökkvistörf og stórbrunar:
1887 Veitingahúsið Ingólfur
1895 Oddstekkur
1914 Ingólfsbruninn á Háeyri
1916 Samúelshús
1926 Kaupfélagið Ingólfur Stokkseyri
1930 Litla-Háeyri Eystri
1934 Lyfjabúðin á Eyrarbakka.
1939 Brauðgerðarhúsið á Stokkseyri
1947 kaupfélagssmiðjur Selfossi
1948 Sláturhús S. Ólafssonar o.co Selfossi
1963 Braggi í Kaldaðarnesi
1966 Búðarstígur 8
1975 Veiðafærahús og Trésmiðja Eyrarbakka.
1979 Hraðfrystihús Stokkseyrar
1980 Smiðshús (Tjón takmarkað)
1982 Allabúð á Stokkseyri
1987 Saltfiskverkunarhús Meitilsins í Þorlákshöfn
1991 Götuhús á Stokkseyri
1997 Merkisteinn
2000 Alpan (Tjón var takmarkað)
Eldar höfðu margoft komið upp í húsum, byggingum og bátum á þessu tímabili,
en slökkvistarf tekist. Líklega er Litla-Hraun það hús sem oftast hefir komið
upp eldur. Þá hafa ýmsir kofar,skúrar og hlöður brunnið á þessu tímabili.
Heimildir:
Vísnasafn Sigurðar J. Gíslasonar í Héraðsskjalasafni
Skagfirðinga. bls.Lbs. 3793, 4to
http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3951842
(Ísafold)
https://baekur.is/bok/001194492/9/802/Landsyfirrettardomar_og
(Bækur.is)
http://www.gopfrettir.net/gop_id/AJ_GOP/index.htm
(vefsíða)
https://www.babubabu.is/brunavarnir_arnessyslu/slokkvilid_eyrar/
(Brunavarnir Árnessýslu)
http://eyrarbakkinews.blogspot.com/2017/04/vagnstjori-verur-bilstjori.html
(vefsíða)
http://www.brim.123.is/blog/yearmonth/2013/12/
(Brim á Bakkanum)
http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1113705
(Tímarit.is)
http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2272605
(Tímarit.is)
Skrár - Brim á Bakkanum - 123.is
Bruni Kaupfélagsinns
Ingólfs 1914 - 123.is