28.10.2012 21:41
Sú var tíðin, 1911
Á þessu ári 1911 var verslun í hvað mestum blóma á Bakkanum og samkeppnin afar hörð, en þrátt fyrir það þótti verslunin vera arðbærustu og gróðvænlegustu fyrirtækin. Þær stóru verslanir sem kepptu um hituna voru, Einarshafnarverslun, Kaupfélagið Hekla, Ingólfsverslunin á Háeyri og Stokkseyri. Þá var verslun að vaxa við Ölfusárbrú, fyrir tilstuðlan "Brúarfélagsins" svokallaða. Um mitt sumar var byrgðastaðan orðin slæm og matvöru farið að skorta í búðunum. Þá var haframjölið vinsæla upp urið og ekki annað að gera en bíða og vona að haustskipin kæmu með fyrra fallinu. Harðar deilur urðu um hvort væri hyggilegra að leggja járnbraut til Reykjavíkur, eða byggja höfn í Þorlákshöfn. Franskir verkfræðingar komu um sumarið til að kanna hugsanlegt hafnarstæði ásamt fyrverandi ræðismanni Frakka, hr. Jean Paul Brillouin sem var tilbúinn til að koma með franskt fjármagn í hafnargerðina. Unnið var að símalagningu héðan af Bakkanum til Kaldaðarness. Áhöld til þess komu með strandferðaskipinu Perwie. Oddur Oddsson símstjóri í Reginn sá um það verk og var símalínan opnuð 26. ágúst 1911. Símalínan var lögð heim að Sandvík til Guðmundar hreppstjóra, og síðan frá Hraungerði upp að Kíðjabergi. Mannaferðir voru miklar á Bakkanum yfir sumarið, flestir á ferð ofan úr sveitum í verslunarerindum. Til halastjörnu sást á austurhimni frá 20. oktober og fram á vetur 3-4 stundir í senn. Atvinnuleysi gerði vart við sig þegar kom fram á veturinn og samgöngur spiltust. Þá dofnaði yfir þorpslífinu og lítið við að vera. Verslunin sem nú var vel byrg auglýsti jólaútsölur og staðgreiðsluafslætti. Íbúafjöldi á Eyrarbakka var 750 manns árið 1911 og hafði þá fækkað um 13 frá fyrra ári. Fóru flestir til Reykjavíkur.
Skipakomur og skipaferðir: "Perwie" kom hér að sundinu snemma vors, var þá ekki fært út sökum brims, hélt hún þá nær tafarlaust til Stokkseyrar og lá þar um nóttina, Í birtingu var orðið sjólaust, og beið hún þá ekki boðanna heldur hypjaði sig á braut hið snarasta, voru Stokkseyringar þá albúnir að fara út í skipið og sækja vörur sínar, en til þess kom ekki, Perwie var farin þegar fært var orðið, sumir sögðu jafnvel að hún væri farin til "helvítis". Vöruskip Einarshafnarverslunar, Vonin og Svend , komu bæði í byrjun maí og gátu þau komist hér að vandræðalaust. Kong Helge kom við hér um miðjan maí sem og Stokkseyri og skilaði af sér vörum og pósti. Aukaskip frá sameinaða gufuskipafélaginu hafnaði sig hér með vörur til Brúarinnar (Selfossi), Heklu og Einarshafnar. Timburskip til Ingólfsverslunar hafnaði sig hér einnig og annað timburskip til Ingólfs gekk á Stokkseyri. Faxaflóabáturinn Ingólfur kom hér við miðsumars og Perwie við sumarlok og sótti ull til Ingólfsverslunar. Um haustið snemma kom vöruskip Þorleifs kaupm. á Háeyri, Guðmundssonar dekkhlaðið varningi alskonar. Vonin, skip Einarshafnarverslunar kom svo 22. september eftir langa útivist.
Franskt saltflutningsskip,
seglskipið Babette frá Paimpol strandaði á Fljótafjöru, í Meðallandi í marsbyrjun,
en mikill floti franskra fiskiskipa var að veiðum við sunnanvert landið þá um
veturinn og víða upp í landsteinum, innan um net heimamanna. Þilskipið Friða,
bjargaði 6 skipshöfnum í Grindavík.
Íþróttir:
Nýjársdagurinn byrjaði með því að 5 ungir Eyrbekkingar
þreyttu kappsund frá Einarshafnarbryggjunni, um 25 faðma. Varð þar skarpastur
Ingvar Loftsson, synti hann leið þessa á 57 sek. og fékk að launum blekbyttu úr
slípuðum kristalli. Hinir sem tóku þátt í sundinu voru: Ásgrímur Guðjónsson,
Gísli Jóhannsson, Valgeir Jónsson og Jón Tómasson. Piltar þessir höfðu engrar sundkenslu
notið, en lærðu að synda af egin ramleik. Í sjósund fóru þeir daglega þá um veturinn.
J.D. Níelsen verslunarstjóri þjálfaði leikfimiflokk sinn af kappi þennan vetur
og hélt leikfimisýningar í Fjölni við góðan róm. Lítið varð hinsvegar úr
sumarmótinu á Þjórsártúni sökum óveðurs. Skotfélagið hélt æfingar úti við og
dró að sér forvitna áhorfendur. Félag þetta var aðallega stofnað í því skyni að
vekja áhuga á íþróttum, sérstaklega skotflmi. Stofnfélagar voru 20.
Fólkið:
Dbr. Brynjólfur Jónsson sagnaritari frá Minnanúpi sem
dvalið hefur löngum á Bakkanum, kom til heilsu aftur, eftir slysfarir á fyrra
ári. Geir Guðmundsson frá Háeyri kom til landsins, en hann bjó á Sjálandi og
giftist þarlendri konu Marie Olsen. Stundaði hann hér jarðyrkju um sumarið
ásamt Sjálenskum unglingi, Age Jensen er með honum kom. Geir seldi líka margskonar
jarðyrkjuverkfæri til kartöfluræktunar, tæki, tól og vélar alskonar fyrir
jarðyrkju. Simon Dalaskáld var hér á ferð að selja bækur sínar. Hann var
förumaður frá Skagafirði, þó ekki umrenningur heldur einskonar skemmtikraftur
sem ferðaðist um og stytti fólki stundir. Kjartan Guðmundsson ljósmyndari frá
Hörgsholti opnaði hér á Eyrarbakka ljósmyndastofu. Bjarni Þorkellsson
skipasmiður dvaldi hér við skipasmíði, hafði hann byggt vandaðan vélbát fyrir Þorleif
Guðmundsson frá Háeyri. Var það fyrsti vélbáturinn sem smíðaður var á
Eyrarbakka. Uppskipunarbát smíðaði hann einnig þetta sumar, og a.m.k. tvö
róðraskip þá um veturinn, en Bjarni hafði á sinni tíð smíðað yfir 500 báta og
skip. Verksmiðjueigandi einn, C. H. Thordarson, frá Chicago, (Uppfinningamaður
ættaður úr Hrútaflrði) hafði hér nokkra daga dvöl ásamt konu og syni, en konan
var systir Ingvars Friðrikssonar, beykis á E.b. Hér voru líka á ferð tveir
Rússar sem tóku að sér að brýna hnífa fyrir fólk, og var mörgum starsýnt á.
Þeir föluðust líka eftir litlum mótorbát til kaups, en enginn vildi þeim selja
og héldu þeir þá til Stokkseyrar. Bjarni Eggertsson héðan af Eyrarbakka var við
silungsveiði í Skúmsstaðavötnum í Landeyjum og þóttist veiða vel. Sigurður
Eiriksson regluboði var hér á ferð í vetrarbyrjun að heimsækja
Goodtemplarastúkur og endurvakti stúkuna "Nýársdagurinn". Bjarni Vigfússon frá
Lambastöðum var hér á Bakkanum um veturinn við smíðar. Meðal annars smiðaði
hann skiði úr ask, sem þóttu vel vönduð. Skíðin voru smíðuð eftir norskri gerð
og fylgdu tábönd eftir sama sniði. Það mun hafa þótt nýstárlegt hér syðra, að
gera skíðasmíði að atvinnu sinni. Páll Grímsson, verslunarmaður á Eyrarbakka keypti
Nes í Selvogi ásamt jörðinni "Gata" í sama hreppi, af Gísla bónda Einarssyni er
þar bjó.
Stórafmæli: Jórunn Þorgilsdóttir
í Hólmsbæ hér á Bakkanum varð áttræð, en hún þótti merkiskona og sömu leiðis Gestur
Ormsson í Einarshöfn.
Andlát: Helga Gamalíelsdóttir í Þórðarkoti, andaðist 85 ára að
aldri. Jóhann Jónsson á Stóru Háeyri, rúmlega 70 ára að aldri. Guðrún Einarsdóttir,
gömul kona á Eyrarbakka. Steinunn Pétursdóttir, kennara á Eyrarbakka, 10 ára að
aldri, hafði sumardvöl í Fljótshlíð og lést þar af lungnabólgu. Kristín
Jónsdóttir í Norðurkoti, háöldruð. Hún hafði lengi búið ein í kofa sínum og
þótti einkennileg um margt. Helgi Þorsteinsson, á Gamlahrauni, varð bráðkvaddur
59. ára að aldri. Guðni Jónsson, verslunarm. hér af Eyrarb. Var lengi við Lefoliisverslun
hér áður, en hafði flutti til Rvíkur árið 1910. Sigríður Lára, yngsta barn Guðmundar
Guðmundssonar kaupfélagsstjóra, ekki árs gömu.
Menning: Leikfélagið á Eyrarbakka setti upp nokkur verk. Helstu
leikarar voru Solveig Daníelsen, Jón Helgason prentari Karl H. Bjarnarson
prentari, Pálína Pálsdóttir og Guðmunda Guðmundsdóttir. Ungmennafélag Eyrarbakka
hélt upp á 3ja ára afmæli sitt með skemtisamkomu, sem haldin var í Fjölni. Sá
ljóður var á menningu þorpsins sem og annara þéttbýlisstaða við sjávarsíðuna að
götubörnum var gjarnt á að atast í fólki, einkum drykjumönnum með skrílslátum
og að viðhöfðum óæskilegum munnsöfnuði í þeirra garð sér til skemtunar. Seint
gekk að uppræta þessa menningarvörtu á samfélaginu. Lestrarfélagið hélt áfram
að lána út bækur og var mikið í það sótt. U.M.F.E. stóð fyrir alþýþufræðslu,
þar hélt Einar E. Sæmundsen skógfræðingur fyrirlestur um skógrækt og heimilisprýði,
"Trjáreitur við hvert einasta heimili á landinu", kvað hann ætti að vera heróp
ungmennafélaganna, en áhugi fyrir skógrækt hér reyndist dræmur.
Fiskveiðar, landbúnaður og atvinna: Þorskanet voru nú orðin almenn
veiðarfæri á opnum skipum sunnanlands, en veiðar á færi eða lóðir á undanhaldi.
Steyptir netasteinar sem var uppfinning Ísólfs Pálssonar á Stokkseyri gerðu
veiðarnar meðfærilegri. Afli var tregur framan af vetrarvertíð og sjaldan gaf á
sjó, en þegar leið fram í júní fiskaðist ágætlega en svo dró úr er á leið
sumarið og vildu Eyrbekkingar kenna um erlendum trollurum sem krökkt var af. Lítið
róið að haustinu og afli tegur þó róið væri. Bændur girtu lönd sín í auknum
mæli, en slíkt nær óþekkt nokkrum árum fyr. Óðalsbóndi Guðmundur Ísleifsson á
Stóru-Háeyri vélvæddi sinn búskap að nokkru er hann tók í notkun hestdráttar
rakstrarvél og arfareytingarvél, fyrstur bænda hér við ströndina, fyrir átti
hann hestdráttar sláttuvél. Um sláttinn var fátt fólk heima við, enda lágu
margir í tjöldum við engjaheyskap. Heyfengur virtist ætla að verða góður þetta
árið, en síðsumars brast á með vætutíð, en hey öll náðust þó með haustþurkinum.
kartöflu-uppskera var í meðallagi þetta haustið. Bakkabúar nokkrir fóru um sumarið
austur í silfurbergsnámuna sem starfrækt var í Helgustaðafjalli við Reyðarfjörð.
Unnu þar 10 saman alls og létu vel yflr árangrinum. Einn stein fundu þeir 100
pund, [50 kg] sem mun hafa verið seldur afarverði sökum stærðar og fegurðar, en
dýrt þótti þeim að lifa þar eystra því matvara var þeim seld háu verði.
Tíðarfarið: Framanaf var tíðin rosasöm með frosthörkum. Stundum var
allt að -16°C í febrúar. Sjógangur oft mikill. Afspyrnurok gerði af landsuðri
3. mars, og gekk sjór mjög á land. Á Stokkseyri rak upp mótorbát
Ingólfsversunar á Háeyri, brotnaði hann nokkuð, og í sama veðri fauk bátur frá
Óseyrarnesi og brotnaði i spón, sömuleiðis tveir róðrarbátar úr
Gaulveijarbæjarhreppi. Um páska var allt að 12 stiga frost. Kuldar og rosar
voru í maímánuði, vorið var mjög vætusamt framanaf og kalt, en þurviðri og
dálitlir hitar í júní og byrjun júlí, en frá 7. og framyfir miðjan júlí voru
miklar rigningar. Eftir miðjan júlí gerði þurviðri og fádæmamikinn kulda og hnekti
það mjög mikið gróðri. Dag einn hvíttnaði í vesturfjöllin þó hásumar væri. Svo kom
ágúst með hina indælustu sumarbliðu svo að hver dagurinn var öðrum betri -hitar
og stillur. Með höfuðdegi lagðist í rigningar og sunnanáttir fram á haust, þá
þornaði á ný. Lítilega snjóaði i oktober, en annars ýmist froststillur, þoka og
súld. Fyrstu snjóar komu í byrjun nóvember en síðan umhleypingar.
Heimild: Suðurland 1911