Söguþorpið Annáll
"Á suðurströnd Íslands þar sem brimið svarrar og tröllauknar úthafsöldur Atlantshafsins teygja hvítfextan fald sinn á hrollköldum haustdögum,standa sjávarþorpin Eyrarbakki og Stokkseyri eins og hljóð systkyn hlið við hlið". Þessi orð voru sögð fyrir löngu en eru sígild fyrir þessi byggðalög sem bygðust saman hlið við hlið allt frá örófi. Þau gátu af sér garpa til sjós og lands hlaðna dugnaði, þrautseigju og manndómi um ár og aldir í harðri baráttu í gegnum brimsundin fyrir lífsbjörg sinni. Saga þessara byggðarlaga hefur marg oft verið skráð í bókfell af ýmsum ritsnillingum. En hér stikla ég á helstu atvikum í sögu þeirra og þá einkum Eyrarbakka eftir því sem efnistök leyfa og bæti jafnan við þessar stiklur þegar eitthvað nýtt eða gamalt rekur á fjörurnar.
Auður djúpúðka er líklega fyrsti landnámsmaðurinn sem kemur að landi á Eyrum, en hún braut skip sitt við ósa Ölfusár, sennilega nærri þar sem Drepstokkur byggðist, en þar eru grjótbakkar fram í sjó.
(Ingólfur Arnarson hefur þó sennilega lagt skipi sínu vestan gamla ósafarsins, er hann hafði vetursetu í Ölfusinu.)
Landnámsöld: 900-1000 Byggð hefst á Eyrum: Hásteinn Atlason jarl (ca 835-915) (jarls mjóa Hundólfssonar) höfðingi úr Gaulum í Noregi og kona hans Þóra Ölvisdóttir nema land það er þau nefndu Stokkseyri og byggðu þar bæ er nefndur er Traðarholt. þau eignast soninn Ölver ca 900. Vel kann að vera að Ölfusá sé við hann kend. (Áin hét til forna Ölversá. ) Aðrir synir þeirra voru Þórður hinn dofni Atlason í Traðarholti og Atli Hásteinsson höfðingi í Traðarholti. Var þar bú gott .
Hallsteinn (Þorsteinsson) úr Sogni var mágur Hásteins. Hann fær land það sem sem lá milli Hraunsár og Ölfusár og nefnist Eyrarbakki að gjöf og byggir þar bæ í Framnesi. Hans son var Þorsteinn er veginn var að fauskagreftri. Hans son var Þorbjörn er bjó á Framnesi. (Stóð sá bær nokkuð sunnan Gamla Hrauns þar sem nú eru nánast sker) Þetta fólk sem hér hafði tekið sér bólfestu lifðu á þeim bústofni sem það flutti með sér af Noregi en einig voru fiskveiðar talsverð búbót.
Kona Þórðar hins dofna var Þórun Ásgeirsdóttir (921- ???) og meðal barna þeirra var Þorgils örrabeinsstjúpur Þórðarson (937-1022 ) er síðar var víð frægur eins og greint er frá í Flóamannasögu.
Fólki fjölgar:
Þorgils giftist Þórey Þorvaldsdóttur frá Odda árið 959 og meðal barna þeirra var þórný Þorgilsdóttir fædd árið 959 en sem kunnugt er var hún skilin eftir í flensu á Hjalla í Ölfusi þegar þorgils hélt til Hafnafjarðar þar sem skip hans var ferðbúið til Grænlandsfarar. (Flóamannasaga). Eftir heimkomu Þorleifs frá Grænlandi giftist hann seinni konu sinni Helgu Þóroddsdóttur ( 960-??? ) frá Hjalla í Ölfusi og tóku þau við búi í Traðarholti. [Í Traðarholti hjá Þorgils orrabeinsstjúpa voru og hænsni-Landnámshænur-; þá er haninn barði hænuna, tók hann af því tilefni til að gefa konu sinni Helgu, er var honum lítt unnandi, bendingu ]. Þeirra börn voru, Þorleifur þorgilsson ( 967-??? ). Þorfinnur Þorgilsson.( 970-???) Jórunn Þorgilsdóttir ( 990-??? .> ) Einar þorgilsson. ( 994-??? ) (Einarshöfn gæti verið nefnd eftir honum) Grímur glömuður Þorgilsson. ( 985-??? ) Illugi Þorgilsson. ( 996-??? ) og þórður þorgilsson.
( ca 999-???)
Herjólfur frá Drepstokki. Um þetta leiti (980) byggði Herjólfur Bárðarsson frændi Ingólfs Arnarssonar bæ sinn austan Ölfusárós hins eldri og nefnir Drepstokk. En Ingólfur hafði gefið honum land frá Selvogi og út að Ölfusá.
[Drepstokkur hefur sennilega staðið nærri þar sem er nú veitingahúsið "Bláa hafið", en aðal ósinn var þá vestan við þann stað. Hentugt skipalagi var þá inn af ósnum við bæ Herjólfs.]
Fundur Ameríku.
Hæringur Þorgrímsson Þorgílsbróðir varð héraðhöfðingi meðan Þorgils sigldi utan til Grænlands í miklar raunir sem tók 2-3 ár (Flóamannasaga). Herjólfur á Drepstokki hefur fregn af að Grænland sé vel gott og býr þegar skip sitt til ferðar af landi brott til Grænlands. > Bjarni Herjólfsson farmaður frá Drepstokki var sonur hans og hafði efnast í Noregi en kom heim annað hvert ár til vetursetu hjá föður sínum á Drepstokki, en er hann nú kom heim þetta síðsumar fregnar hann að faðir hans hafi flust til Grænlands og fer hann þegar eftir honum með skip, farm og áhöfn en lendir í villum vegna ókunnleika er verður til þess að hann finnur Ameríku fyrstur vestrænna manna.( 993-996 ) Talið er að Bjarni Herjólfsson hafi fundið meginland Norður-Ameríku árið 986.
Kristni
1000-1100.
Þorgils örrabeinsstjúpur Þórðarson höfðingi í Traðarholti var án efa meðal þeirra sem fyrstir tóku kristna trú Sunnanlands og af honum eru komnir margir kirkjunar menn. En þeir menn sem hvöttu Íslendinga til kristni voru Gizur Hvíti og Hjalti Skeggjason en þeir sigla frá Vestmannaeyjum til Eyrarbakka á leið sinni til Þingvalla að boða Kristni árið 1000. Ekki fer neinum sögum af ábúendum þeim sem bjuggu á Eyrarbakka á þessum tíma en líklegt má telja að jarðirnar Stórahraun, Háeyri, Skúmstaðir, Einarshöfn og Óseyrarnes hafi þá verið komnar í byggð.
1100-1200
Telja má að á þessum tíma hafi hinn núverandi Ölfusárós myndast þegar hinn eldri sem var mun vestar á móts við svokallaða Miðöldu (sem nú er horfin) þegar kvísl færði sig um 5 km. í núverandi farveg myndaðist Skerðingshólmi og þá var ósinn ekki skipfær lengur. Þar hafa trúlega gætt aukins sand og vikurburðar, e.t.v. frá Heklugosinu mikla árið 1104 og frámrás jökla vegna kólnandi veðurfars og hafa jarðirnar Einarshöfn og Óseyrarnes mátt þola vaxandi ágangs vegna sandfoks á næstu árhundruðum. Þegar Jón Ögmundsson varð biskup á Hólum 1106 lét hann flytja inn timbur frá Noregi í nýja kirkju á Hólum og var viðunum skipað í land á Eyrarbakka. 1118 Gerði illviðri mikið. 1120 Mannfellir mikill um landið. 1172 og 1181 Heyhallæri. 1183 Menn tíndust af hafskipi. 1184 Myrkur um Suðurland. 1187 Skipið af Noregi kom ekki. 1193 Myrkrið mikla.1197 Illviðrin miklu.(1199 Flóðið mikla).
1200-1300 Kaupstaður að myndast.
Á þessari öld er Einarshöfn höfn Skálholtsbiskupa og aðal útflutningshöfn Suðurlands og hafa þar komið skip Hákons Noregskonungs eftir að íslendingar sóru honum hollustu sína ( Gamla-Sáttmáli 1262.) Mikið sjávarflóð og skipskaðar urðu árið 1234 og má ætla að útvegsbændur hafi hlotið af því mikið tjón. Orkneyskt far brotnar á Eyrum árið 1200. Frostavetur mikill 1202. (1209 tíndust skipin Hjörva-garpurinn og Þjótargreppurinn). Landskjálftar á Suðurlandi 1211. Sumarið 1217 komu hér til Eyrarbakka norsk verslunarskip að venju og þá er kaupmenn voru landsettir kom Sæmundur Jónsson goðorðsmaður í Odda með lið mikið af Rángárvöllum og gerði varning allan upptækan að andviðri 160 kýrverðs. Noregsskipið kom ekki 1219. (Auðbjarnarskip tínist 1223) Skip af Eyrum tínist í hafi 1224. (1227 Skipstjón Jóns fagra Péturssonar) Vorar seint 1229. Braut 5 skip og fórust 3 af 70 árið 1231-1232. Harðindasumar 1233. Skipbrot varð og flóð mikið 1234. Suðurlandsskjálftar 1240. Skip fórst fyrir sunnan land er sigldi frá Noregi 1251. Sex menn fórust í skipbroti á Eyrum 1252. Braut 3 skip á Eyrum 1256. Harðindasumar 1261. Loðin leppur sendimaður Noregskonungs heldur veislu mikla á Eyrarbakka 1281 var hér margt höfðingja saman komin að ræða lögbókina (Jónsbók) og var málum miðlað í flestum atriðum. Hallærisvetur og sultur 1284. Vetrarhörkur 1291. Suðurlandsskjálftar 1294.
1300-1400 Suðurlandsskjálftar 1300 og 1308. Hafskip braut á Eyrum, þá nýkomið árið 1306. Þrjú skip lögðu upp af Eyrum, eitt tíndist í hafi, en tvö komust til Suðureyja, rænd þar, annað komst til Noregs með skipshafnir beggja skipa 1332. Tvö norsk kaupskip slitnuðu upp af legunni á Eyrarbakka í vonsku veðri árið 1337 og ráku upp á skeiðið vestan Ölfusár og eiðilögðust, var smíðað eitt skip úr viðjunum á Eyrarbakka og siglt til Noregs. Braut skip á Eyrum 1340. "Lýsubússan" sleit upp í stórsjó og brotnaði í spón 1343. (Ögvaldsbússan fór sömu leið í Grindavík og Hafskip við Háfsanda í sama veðri) "Margrétarbússan" þá ferðbúin braut á Eyrum og tíndist góss eitthvað. ("Bessalanginn" braut fyrir Síðu 1347 og fórust 19. Góss mikið tíndist). Kaupskip sökk við Eyrar í aðkomu 1350. "Þorlákssúðin" ferst í hafi, en áhöfn kemst á báti til Grænlands 1382. Skip sökk á Eyrum 1386. Annað tveggja skipa brotnar á Eyrum 1393.
1400-1500 Svalaskipið fórst fyrir sunnan land 1412, (Skipshöfn Andrésar kolls, hraktist á bátum dögum saman og dóu margir af hungri, kulda og vosbúð, en sumir steyptu sér útbyrðis. Frá Dyrhólaey var róið til bjargar 13 mönnum af "Svalaskipinu", en 4 af þeim dóu fljótlega). Íslandsfar lítiðbraut fyrir sunnan land 1413. Stórhveli rak á land á Eyrarbakka 1403 og var það 60 álnir að lengd. Skolaðist til hafs í brimi viku síðar. Ekki var mikið fært í annála á þessari öld, því innlendir skrifarar flestir dauðir af pestum og öðrum hörmungum sem yfir landið gekk og því fábrotin saga.
1500-1600 Einarshöfn telst vera alþjóðahöfn samkvæmt dómum lögréttumanna og sýslumanna um hafnir 1545. Eyrarbakki færist undir danakonung þegar hann nær yfirráðum yfir kirkju og landinu öllu. Hunda og kattapest mikil, lagðist og á hrafna 1544. Mótmælenda trú tekin upp 1550. Í aðkomu forgekk þýskt skip fyrir Refstokki, Fórust 9 en 7 lifðu. Strandar þýskt skip á skeri, en öllu bjargað 1560-1580.
1600-1700 Danakonungur heimilar dönsku verslunarfélagi að setja upp sumarverslunarstað í Einarshöfn 1602. (Einokunarverslunin, m.a. með árlegum siglingum frá Helsingør í danmörku til Eyrarbakka). Kaupfar, sem fara átti til Eyrarbakka, viltist í þokum árið 1617, komst í hafís og varð fyrir miklum hrakningum, urðu hásetar að slá sel á ísnum sér til matar. Eyrarbakkaskipið fór á sker um hvítasunnu 1647?-1649? og brotnaði, menn og góss björguðust. Á Góu 1635 fórst teinæringur frá Eyrarbakka með 11 mönnum.
Pest: Mislingar (Dílasótt) gerðu innreið og margir dóu úr veikinni, hún kom með Eyrarbakkaskipi frá kaupmannahöfn árið 1644. þetta var í fyrsta skipti sem veikinar var vart hér á landi.
Flóðið mikla: Sjóargangur á Eyrarbakkaum jól 1652 gerði skaða dönskum og íslenskumhúsum, sjerdeilis á Hrauni oggóssi er þar var inni fyrir, og nautumog einum sjúkum manni. Sjávarflóð og fárviðri olli stór tjóni á Eyrarbakka í janúar 1653. Þá voru öll hús dönsku verslunarinnar flutt á Skúmstaði. Þau voru áður í landi Einarshafnar og lagðist jörðin þá í eiði af völdum sandburðar ásamt jörðinni Drepstokki. 4. desember 1644 kom mikið veður og skaðaflóð.
Verslun: Tópak fluttist hingað fyrst frá Englandi. Það var Jason Vest, enskur kaupmaður á Eyrarbakka, sem fyrstur flutti það út hingað um miðja 17. öld. Jason flutti um 600 pípur inn í landið á ári hverju. Pípur þessar voru leirpípur og brothættar mjög og geymdar í einskonar dósum, eins og neftóbakið.
Svo kvað séra Stefán Ólafsson:
"lnn i landið upp á hest
árlega sendir Jason Vest",
Hans Nansen fær verslunarleyfi á Eyrarbakka árið 1661 .Hans Nansen flytur vörur til og frá landinu til ýmsra landa með leyfi Konungs 1662 (aðalega hefur það verið ull, tólg og skreið). Umdæmishöftum verslunar var komið á 1684 og máttu íbúar í tilteknum héruðum aðeins versla við ákveðna verslun.
Skipaferðir: Skip kom á Eyrarbakka flest ár. 1617 kom ekkert skip. Lenti í hafvillu og ís. Slógu sel til matar. 1619 komu tvö skip, sem var óvanalegt á þessari öld. 1645 danir í ófriði, en Hollenskt skip kom þó. 1649 Þjófaskip kom, gert upptækt. 1654 skipið tafðist úti af brimi, en í höfn 18. júlí. 1654 Hafnafjörður verður varahöfn fyrir Eyrarbakka. 1656 3 skip hlaðin fiski, var þó fiskur eftir. 1659 Ekkert timbur kom. 1673 skipið kom seint.(6. júlí).
[Þjófaskipið 1649: "Þetta vor komu danskir þýfsku drengir 8 eður 9 á Eyrarbakka og sögðu landsmönnum að þeir ættu að sækja skreið. Þeir brutu upp glerglugga á danska húsinu og tóku þar helming af skreiðinni og fluttu í skip. Umboðsmaður á Bessastöðum, Matthías Söffrensen, spurði það og náði þremur af þeim strákum, en hinir dvöldust í skipi og vörðust þar, náðust þó með skipinu allir um síðir; áttu svo í haldi fram að flytjast til prófs og rannsaks. Þeirra foringi hét Marteinn. Hann komst úr járnunum fyrir böðlinum á Bessastöðum og strauk svo fyrir Jökul. Þar komst hann í engelska duggu".]
Búskapur:
Stóra-Hraun: Þangað er fluttur bærinn er áður stóð við sjó að Gamla-Hrauni 1657. Þar bjó fyrst Benedikt Þorleifsson Skálholtsráðsmaður.
Mannskaðar: 2. febrúar 1653 fórst áttæringur Rannveigar mjóvu á Háeyri með 9 mönnum. Árið 1685 á Góuþræl fórst teinæringur með 9 mönnum.
Samgöngur: Lögferja var sett á fót í Nesi árið 1693 (Óseyrarnesi) og veitti það Selvogi og Þorlákshöfn aðgang að versluninni á Eyrarbakka.
Tíðarfar: Harðir vetur. Hafísar miklir komu fyrir norðan og austan allt fyrir Eyrarbakka og Vestmannaeyjar árið 1694. Halastjarna sást á himni 1652 og 1664 og 1680.
Úr ýmsum áttum: Árið 1617 lenti Eyrarbakkaskipið í vistaskorti, og þurftu skipverjar að slá sel á hafís sér til matar. Árið1646 kom hið síðara Eyrarbakkaskip nærri fullt með grenivið frá Gullandi, (Kaupm.h) sem kostaði yfir 300 ríxdali, og ætlað til kirkjubyggingarinnar í Skálholti.
1700-1800
Verslun: Umdæmishöftum verslunar aflétt árið 1732.. Hátt verðlag á timbri í Eyrarbakkaverslun 1751 Tveir hafnsögumenn að störfum á Eyrarbakka þeir Tómas Þorsteinsson og Halli Ólafsson 1752. Útflutningur á Íslenskum hrútum árið1756. Félagsverslun afnumin 1759 -konungsverslun komið á. Timburskortur var oft vandamál eftir miðja öldina þar sem framboð var mun minna en eftirspun. Félagsverslun var svo heimiluð undir lok aldarinnar. Mjölmálið kemur upp-skemt mjöl selt fullu verði. Okurverð á ýmsum vörum um 1770. Árið 1771 var orðin almenn óánægja Árnesinga með verslunina á Eyrarbakka, vöruframboð og verðlag. Árið 1773 komu skipin það seint að menn urðu að sækja vörur til Hafnafjarðar. Konungsverslun-félagsverslun var svo afnumin árið 1774. J. Hojer verður verslunarstjóri Eyrarbakkaverslunar 1783. Magnús Einarsson hét undirkaupmaður á Eyrarbakka og dó hann í bólunni 1786. Didric Christian Petersen verslunarstjóri Eyrarbakkaverslunar 1787. Einokun á verslun var aflétt það ár. Þá kom fríhöndlara-Jagtskipið "Haabet" vorið 1787 frá Björgvin hlaðið kornvöru og brauði til Eyrarbakka og Reykjavíkur. í því voru m. a. 155 tunnur af hörðu rúgbrauði, svokölluðu "svartabrauði". Þetta skip fékk sig fullfermt verkuðum fiski og fór með hann til Björgvinjar. Það voru 433 skp. af flatfiski og 144 skp. af verkuðum saltfiski.- Didrich Chr. Petersen kaupmaður á Eyrarbakka sækir til konungs 1789 um að þurfa ekki að kaupa jörðina Skúmsstaði, þó að verslunarhúsin standi á henni. Árið 1791 missir Petersen verslunarleyfi með Eyrarbakkaverslun vegna gjaldþrots. Meldal amtmaður tekur við en 1793 fær Petersen verslunarleyfi á ný en kemst fljótt í fjárkröggur á nýjan leik,kemst í 500r.d.skuld við kúnna sína og árið 1795 missir Petersen verslunarleyfi Eyrarbakkaverslunar endanlega og Niels Lambertsen tekur við. Skonnorturnar Bedre Tider, Resolutionen og Bosand eru í Eyrarbakkasiglingum á þessum árum.
Skipaferðir: Eyrarbakkaskipið kom flest árin. 1700 Hollensk dugga kom til Þorlákshafnar 26.ágúst. 1706 tvö skip komu. 1707 tvö skip komu, en á því síðara kom "Stórabóla" (pestin). 1711 tvö skip komu, fórust bæði. 1715 -1716 Eyrarbakkaskipið kom seint og varðskip með. 1722 Eyrarbakkaskipið steytti á skeri en bjargaði sér. 1731 "María" skip Jens Jörgensen siglir á Eyrarbakka. 1742 Bakkaskipið slitnar upp af tveim festum. 1743 tvö skip komu, en næstu ár aðalega siglt á Hafnafjörð sem er varahöfn. 1751 Bakkaskip kom og næstu vor á eftir. 1755 meira korn barst vegna Kötlugos. 1761 timburskip kom aukalega en seint. 1763 Bakkaskipið fór um haust, en hraktist til Skotlands og skipverjar rændir. 1765,1767 og 1768 komu tvö skip hvert árið. 1793 og 1795 komu þrjú skip hvert árið. 1780 Bakkaskipið kom í Þorlákshöfn 25. júlí. 1785 "Söndeborg" kom með timbur frá Noregi og 4 spunastokka og hesputré til ókeypis úthlutunar vegna jarðskjálftanna 1784. 1786 "Gertrud Kathine" siglir á Eyrarbakka og tekur einnig saltfisk í Þorlákshöfn og víðar. Bakkaskipin nú tvö "Forellen" og "Rypen" litla, en hún hafði vetursetu. 1787 kom jagtskipið "Haabet" frá Björgvin hlaðið kornvöru og svartbaruði. 1788 Húkkortan "Vestmannaöen" kom, en hún hefur komið af og til á Bakkann. Skonortan "Forellen" kom einnig. 1788-1789 Spekulantar farnir að versla í Þorlákshöfn og kom þar "Unge Jakop" frá Björgvin undir stjórn Fisher spekulant. 1795 Skonnorturnar "Betre Tider" og "Resolution" eru nú Bakkaskip. "Bosand" kom líka (Básendaskip).
Búskapur: Nesbærinn á Óseyri fluttur í fimmta sinn undan ábroti Ölfusár 1729 og þá í Refstokkstún (Drepstokk). Eyrar samanstóðu af 19 stórjörðum, 90 smábýlum þurrabúðum og hjáleigum um miðja öldina
Framkvæmdir: Magnús Arason landmælingamaður, mælir höfnina á Eyrarbakka 1721 og telur hættulega, mælir einnig hafnarstæði í Ölfusárósum. Timburkirkja reist á Stokkseyri 1752, Eyrbekkingar áttu kirkjusókn þangað. Viðgerðir á veslunarhúsum standa yfir 1760-1765. Húsið á Eyrarbakka - eitt elsta og merkasta hús landsins, byggt árið 1765 fyrir Eyrarbakkaverslun- Jens Lassen fyrsti vetursetu verslunarstjórinn. Bygging sjóvarnargarða hefst árið 1788.
Slys: Farskip brotnar í fjöru þegar því mistókst að leggjast við festar í vonsku veðri um páska (4.september sama) árið 1700, var mönnum og varningi bjargað. Tvö skip slitna upp 1711, (annað 17. júní og fórust þrír danir og einn íslendingur. Skipið setti upp við Ölfusárós). Eyrarbakkaskip laskast 1714, en var bætt. Danska herskipið Gautaborg (Giötheborg) strandar á Hafnarskeiði vestan Ölfusárósa 7. nóvember árið 1718. "Prins Vilhelm" strandar við Einarshöfn 1. oktober 1723, mannbjörg varð. Maður fanst andaður af kulda í aflgrófinni (smiðja) árið 1728. Eyrarbakkaskip fær mikinn leka og sökk austan Eyjafjalla 1735, komst af öll skipshöfn. Kaupfar slitnar upp og strandar 16. júlí 1737. Eyrarbakkaskip brotnar 1753."Dorothea Richel sleit upp og strandar 1764. "Jómfrú Anna" slitnar upp 3.ágúst 1770. Eyrarbakkaskipið strandar 1777. Póstskipið Síldin ferst með allri áhöfn ásamt 10 Eyrbekkingum við Ölfusárósa 19.september 1781.Eyrarbakkaskip ferst út af meðallandi 1784. Kaupskipið "Emmanuel" strandaði á Eyrarbakka haustið 1785. Farmskipið Johannes, strandaði á leið til Eyrarbakka 1789. Eyrarbakkaskipin Forellen og Vestmannaö stranda 1794. Bryggskipið Anna et Christence strandaði í Einarshöfn 1799.
Pestir: Stóra bóla barst til Eyrarbakka árið 1707 með varningi af farskipi (Klæðakista sú er átt hafði Gísli Bjarnason frá Vetleifsholti í Rangársýslu bar veikina en Gísli andaðist úr pestinni á leið til kaupmannahafnar). Sóttin kom upp í Vetleifsholti í Rangárvallasýslu og herjaði um allt Ísland og var mannskæð farsótt. Sauðfjárveiki skaut upp kollinum árið 1763 og 1769. Skyrbjúgur gerir vart við sig á þessum árum, og er það til merkis um bágan efnahag og fæðuskort.
Löggæsla: Sakamaðurinn Jón Guðmundsson fluttur á skipsfjöl og sendur út til afplánunar árið 1754. Jón Teitsson prófastur kærir 28 menn fyrir helgidagsbrot, en þeir unnu við slátrun fyrir Thomas Windekilde á Eyrarbakka. 27. febrúar 1762. Brynjólfur Sigurðsson Sýslumaður Árnessýslu nýtur aðstoðar Lassens kaupmanns við að innheimta skuldir manna við konung árið 1768 Christian Hartmann kaupmaður neitar að gjalda til Stokkseyrarkirkju og Einar stúdent Brynjólfsson kvartar til yfirvalda 1779. Peningafölsunarmálið kemur upp 1794
Strandgæsla: Forstjórar verslunarfélagsins tala um að senda skipið Ísland vopnað fallbyssum til að hindra ólöglega verslun og fiskiveiðar við Ísland árið 1756
Embætti: Þorleifur Nikulásson á Eyrarbakka sækir um til konungs að verða vicelögmaður. Konungsveiting 16. mars 1764. Bjarni Jónsson prestur 1782.
Ræktun: Garðyrkja hefst samkv.tilskipun Friðriks konungs. Verslunin á Eyrarbakka gefur matjurtarfræ til ræktunar í hinum nýju kálgörðum fólks árið 1755 Tilraunir voru gerðar með rófu rækt árið 1772 sem lofuðu góðu.
Hamfarir: Veturinn 1737 hljóp Hvítá niður allann Flóann austur fyrir Gaulverjabæ og upp að Laugardælum. Frostaveturinn "Frosti" skall á 1772 og hafís hamlaði útróðrum og siglingum til Eyrarbakka fram eftir sumri. Öskudagsflóðið 1779, Salthól í Hraunshverfi tekur af. Suðurlandsskjálftar 1784. Bæjarhúsin á Drepstokki falla. Þann 18 janúar og 10. mars 1787 flæðir sjór umhverfis verslunarhúsin á Eyrarbakka. Aldamótaflóðið árið 1799 þann 9.janúar (Básendaflóðið) olli miklu tjóni á Suðurlandi. Hafliðakot tekur þá af. Salthól tekur af öðru sinni og byggðist ekki framar, Margir formenn misstu skip sín brotin upp í fjöru, á Eyrarbakka fórust 9 nautgripir, 63 hross og 58 kindur. Innflutningur á timbri til skipasmíða var hafinn í stórum stíl til að koma upp nýjum fiskveiðiflota í kjölfar flóðsins.
Nýmæli: Veðmálaglíman á Eyrarbakka árið 1729. Skipulagðar laxveiðar hefjast í Ölfusá 1777. Árið 1781 var áætlað að gera tilraunir með hvalveiðar frá Eyrarbakka. Áætlanir um hákarlaveiðar í bígerð 1784.
Úr ýmsum áttum: Ár 1757 sást loftsteinn hrapa, af því blossi mikill. Rottugangs verður fyrst vart á Eyrarbakka með vissu árið 1787, rottur voru þá farnar að naga göt fyrir sig upp úr gólfinu á kornskemmunni á Eyrarbakka. Árið 1729 var hugmynd danskra valdsmanna að smala sunnlendingafjórðung fólki og flytja nauðuga til Grænlands, nýlendu Dana, en þessi hugmynd kom þó aldrei til framkvæmda. Þegar Skálholtsstóll var lagður niður 1796 var kirkjubrík Ögmundar biskups sett í geymslu í salthúsi á Eyrarbakka og gleymdist hún þar næstu 20 árin. Þegar til átti að taka var hún orðin ónýt af raka og fúa. Bríkin þótti mikill dýrgripur.
1800-1900
Verslun: Lambertsen verslunin vanhaldna og illræmda stendur fram yfir miðja öldina. Á öðrum fjórðungi aldarinnar var Mads Mogensen verslunarstjóri Eyrarbakkaverslunar. Lefolii ættin eignast dönsku einokunarverslunina á Eyrarbakka 1868 og um þær mundir eða fram til 1866 rak Eyrarbakkaverslun jafnframt útibú í Hafnarfirði undir forstöðu Peter Ludvig Levinsen auk þess var verslunin með aðstöðu í Þorlákshöfn og Stokkseyri. Mikil stakkaskipti urðu nú á verslunarháttum til hins betra. Á þessum árum var Guðmundur Thorgrímssen verslunarstjóri Eyrarbakkaverslunar en hann settist að á Eyrarbakka árið 1848 hann efldi m.a. áhuga þurrabúðarmanna fyrir kartöflurækt og einnig stóð hann fyrir því að Hraunsá yrði brúuð. Verslunin var sú viðamesta á landinu í tíð Lefolii. Guðmundur Ísleifsson á Stóru Háeyri hóf verslunarrekstur á Eyrarbakka 1883. Nokkru fyrr eða 1860 hóf Einar borgari Jónsson sinn verslunarrekstur í Einarshúsi. Jörgen Hansen hóf verslunarrekstur 1891, í félagi við Muus í danmörku og hét sú verslun MUUS & co, en Muus var stórkaupmaður í Kaupmannahöfn og eitt sinn ráðherra. Keypti hann reksturinn af Einari borgara. Helstu vörur sem sunnlendingar lögðu inn hjá versluninni undir lok aldarinnar voru: Ull, Lýsi, Saltfiskur, Harðfiskur, Sauðakjöt (saltkjöt) Tólg, Sauðagærur (Saltaðar) og Æðardúnn (hreinsaður). Sumarið 1841 flutti verslunin á Eyrarbakka inn 15.600 potta af dönsku brennivíni og 240 potta af Rommi en til samanburðar flutti Vestmannaeyjaverslunin inn tvöfalt meira magn og Reykjavíkurverslanir fimmfalt meira af brennivíni. Kaupskipin komu aðeins vor og haust og gat því oft brostið á vöruskortur þegar leið á veturinn, þannig varð t.d. mikil kornekla um land allt í oktober 1863.
Skipaferðir: 1800-1813 "Bedre Tider" , "Resolution" og "Bosand" reiða á Eyrarbakka. 1807 Danir í ófrið, en Bakkaskipin náðu heil þetta árið, en næstu ár urðu ferðir stopulli vegna ófriðarins. 1809 Aðeins Bakkaskipið "Betre Tider" (32 tonn) komst þetta árið, en vöruskortur nú mikill. Jörgen Jörgensen hundadagakonungur kom við á Bakkanum, siglir svo á Hafnafjörð og hertekur síðan Reykjavík. Hann lætur síðan reiða 60 klifjahesta undir stjórn 8 Eyrbekkinga til að flytja nauðsynjar úr Reykjavík austur fyrir fjall. 1810-1812 kom ekkert Bakkaskip. 1822 og 1823 kom aðeins eitt Bakkaskip hvort árið. 1813 "Resoulution" kemur sína hinstu ferð án nauðsynjavöru til að sækja ull. " Carlotta" kemur í staðinn og er flaggskip Bakkaflotans næstu ár. Hún fórst þetta ár. 1822 kom Spekulantaskip í Þorlákshöfn og öðru hvoru síðan. 1826 Annað tveggja skipa fórst í Einarshöfn, en "Carlotta" heldur uppi siglingum til 1832. 1836 Lausakaupmannsskipi vísað frá.1839 "Julíus" siglir á Eyrarbakka (Skipstjóri Nielsen). 1845 "Ceres" siglir á Eyrarbakka (Skipstjóri Jeff Nielsen) 1848. Aðeins annað Bakkaskipið komst í höfn, hitt fór til Reykjavíkur og lestaði þar. Vöruskortur í Bakkabúð. 1849 Timburskipið kom ekki. 1850 þrjú Lefoliiskip komu að vori og eitt að hausti. 1851 Fjögur Lefoliiskip, þá timburskip frá Kristjaníu í Noregi, þá tók "Valdemar" skreið til Ítalíu. (Neapal It.) 1853 Bakkaskipin "Ceres" og "Robert" sigla þetta árið. 1859. Kola og saltskipið skilaði sér ekki. 1862 Timbur og tjara barst ekki þetta árið og lítið af kornvöru. 1863 og 1867 komu þrjú skip. Bakkaskipið "Ceres" siglir nú tvisvar á ári og "Prima" eina ferð. 1868 "Ulrika" litla (21,5 tn) og "Fortuna" (61 tn) sigldu þetta vor. 1869 "De 18 Söskende" og "María Kr" sigla bæði vor og haust þetta ár og héðan í frá er gjarnan reiddar nokkrar ferðir vor og haust. 1871 - 1875 bárust 7 skipsfarmar til Eyrarbakka hvert árið. 1880 koma 9 skip,(6 dönsk og 3 ensk). 1884 koma 12 skip (6 dönsk, 5 ensk og 1 norskt. 1885 koma 17 skip, (Lefolii, Einar borgari, Muus verslun, 1 í Þorlákshöfn og 1 á Stokkseyri "Zephyr". 1886 koma 12 skip og 1 í Þorlákshöfn. 1887 koma 3 Lefoliiskip, 2 Spekulantaskip á Eyrarbakka og Stokkseyri og 3 skip í Þorlákshöfn. 1888 koma 9 Lefoliiskip (5 frá Liverpool) 3 skip til Einars Borgara, 3 skip til Guðmundar Ísleifssonar, og tvö Spekulantaskip (Fríkaupmenn). 1890 Fyrsta gufuskipið kemur "J.C. Coghill". (Liklega leigt af Guðmundi Ísleifssyni) 1891 Fyrsta gufuskipið siglir inn á Stokkseyri, (Sænska skonortan "Toncea") 1892 koma 14 skip. 1893 Lefolii reiðir tvö haustskip með kol og salt næstu árin. 1894 Skonortan "Johan" með vörur til Hansen og "Carlotte" með vörur fyrir J.C. Bryde verslun. 1897 komu 11 Lefoliiskip, þ.á m. Thor, Terpsicora, Kristine, Nils, Elbo, Fredericia og Zephyr . (Strandsiglingar hefjast með "Oddi" og "Hjálparanum" litla).
Fiskveiðar: Alla þessa öld voru fiskveiðar stundaðar á opnum róðrabátum og voru haldfæri mest stunduð framan af öldinni. Um eða eftir miðja öldina fóru svokölluð "Lóð" að tíðkast og gáfust þau betur á vor og haustvertíðum heldur en haldfærin. Sjaldnar var þó róið á haustvertíðum vegna brima. Veiðar erlendra flota með ströndinni stóð oft fiskgengd fyrir þrifum inn á heimamiðin, en róðraskipin gátu ekki sótt eins langt og erlendu fiskiskúturnar, t.d hrjáði alvarlegt fiskleysi Sunnlendinga haustið 1877 og lentu margir í bágindum vegna þess. Oft urðu menn að hleypa skipum sínum til þrautarlendingar í Þorlákshöfn þegar skyndilega gerði stórbrim og válynd veður og tóku vermenn í Þorlákshöfn ætíð vel á móti hrakningsmönnum þessum. Þorlákshöfn var þrautalending sjómanna frá Loftstöðum,Selvogi, Eyrarbakka og Stokkseyri. Stundum urðu menn að taka skip sín heim landleiðina og var það oft erfitt og seinlegt verk nema síst þegar ís var undir. Verbúðir um 1890 voru 5 á Eyrarbakka en 46 á Stokkseyri.
Framkvæmdir: Hleðsla sjógarða hefst á Eyrarbakka 1830.
Iðnaður: Á Bakkanum bjuggu iðnaðarmenn af ýmsu tagi, svo sem snikkarar, skipasmiðir, söðlasmiðir og hagleiksmenn á járn, gull og silfur. Árið 1853 setti dr. Jón Hjaltalín upp þangbrennslu á Eyrarbakka til framleiðslu á Joði og Glaubersalti til lyfjagerðar og var það fyrsta verksmiðja sinnar tegundar hér á landi. Fyrsta konan á íslandi til að læra bakaraiðn var Þuríður Egilsdóttir. Hún var fædd og uppalin í Ölfusinu. Hún lærði bakaraiðn á Eyrarbakka skömmu eftir 1890 hjá dönskum bakara. Þegar hún var orðin fullnuma fór hún á vertíðinni til Þorlákshafnar og var í þjónustu Jóns hins ríka Árnasonar. Hún bakaði brauð sem ætluð voru vermönnum. Stundaði hún þetta í nokkrar vertíðir.
Þjónusta: Bárður Nikulásson í Garðbæ setur á fót Hótel Ingólfur 12.júní 1883. Árið 1897 setur Þorsteinn Eiríksson upp ljósmyndastofu á Eyrarbakka.
Ræktun og landbúnaður: Hafliði Kolbeinsson hefst handa við kartöflurækt í Hafliðagarði 1844. Árið 1877 tóku G.Thorgrímsen verslunarstjóri á Eyrarbakka og síra Stefán Stephenssen á Ólafsvöllum sig til um að flytja inn fyrsta svínið. Tilgangurinn var að byggja upp íslenskan svínastofn í samvinnu við Húss og bústjórnarfélag suðuramtsinns og var fyrihugað svínabú ætlað í Skeiðahreppi. þeir fengu svo loforð frá danska landbúnaðarsambandinu um innflutnig á einum gölt og tveim gyltum.
Skipstapar og sjóslys: Átta menn af skipi frá Eyrarbakka fórust við Þorlákshöfn árið 1812 fimm komust af. Skonnortan Resolution fórst á Eyrarbakka 1813.Skonnortan Velunas, (Skipstjóri: E. Paulsen,) strandaði í höfninni 9. júlí 1846 Farmskip strandar á Eyrarbakka 1847. Waldemar fórst 1855. Absalon, fórst 15. maí 1859 á Eyrarbakka. Bakka skonnortan Olaf Rye fórst í Njarðvík 1859. Sophie af Odense strandaði á Eyrarbakka 2. okt. 1861. Jagtskipið "Ingólfur" frá Eyrarbakka strandar með fullfermi af salti á Slignafjöru í Meðallandi 1.apr.1862, allir 5 skipverjarnir komust af. Emma María sleit upp 21. sept. 1870. A Thorkelsens Minde, strandar á Eyrarbakka 1875. Elbö, strandar á Eyrarbakka 3. maí 1879. Franska fiskiskútan "Dunkerque" sökk við Eyrarbakka 1. apríl 1882. Mannskaðaveður gerði í 28. mars 1983, fórst skip í Þorlákshöfn með 13 mönnum. Þá lágu úti á skipum sínum Magnús Magnússon og Magnús Ingvarson á Eyrarbakka og áhafnir þeirra. Nokkru áður fórs skip Sigurðar Gamalíelsonar og 5 menn hans, en öðrum Bjargaði Magnús Ingvarson. Anne Lovise strandaði á Hafnarskeiði 22.sept. 1883. "Aktiv" brotnaði á Eyrarbakka 12. sept. 1883. Farmskip hlaðið korni strandar á Eyrarbakka 1885. Franska fiskiskútan "Helene" frá Dunkerkque, strandar á Hafnarskeiði 1886. Róðrabátur Tyrfings Snorrasonar 20. mars 1863 með 15. mönnum, bátur í eigu Þorleifs Kolbeinssonar 13. apríl 1870 með 5 mönnum, bátur Sæmundar Bárðarsonar 21. apríl 1886 með 10 mönnum, bátur Sigurðar Grímssonar 25.mars 1891 með 9 mönnum, bátur Torfa Nikulássonar 20. mars 1897 með 9 mönnum. Franska fiskiskútan "Chormaui" strandar við Þorlákshöfn 2. maí 1888. "Johanne Marie" strandar á Eyrarbakka í júní 1892. Stokkseyrarskipið "Keppler" strandar vorið 1894. Norskt "Timburskip" strandar á Stokkseyri 27. apríl 1895. Vöruskipið "Kepler" strandar í Skötubót 3. maí 1895. Stokkseyrarskipið "Alliene" strandar á Stokkseyri 31. ágúst 1896. Franska fiskiskútan "Isabella" frá Dunkerkque neyðist til að hleypa upp í Stokkseyrarfjöru, 18 mönnum bjargað í Stokkseyrarbáta.
Stofnanir: Á síðari hluta aldarinnar var sýsluskrifstofa Árnessýslu staðsett á Eyrarbakka. Barnaskóli var stofnaður 1857. Ábyrgðarsjóður opinna áraskipa stofnaður 1884. Eyrarbakkahreppur stofnaður 18. maí 1897. Búnaðarfélag Eyrarbakkahrepps stofnað 1897. Eyrarbakki verður sérstakt læknishérað þann13. október 1899.
Kirkjan: Eyrarbakkakirkja vígð í desember 1890 teiknuð af Jóhanni Fr. Jónssyni. Áður höfðu Eyrbekkingar átt sókn í Stokkseyrarkirkju, en hún var byggð árið 1886 og var yfirsmiður hennar Jón Þórhallson snikkari.( Jón sigldi síðan vestur um haf.) Bygging Eyrarbakkakirkju var að mestu kostuð af gjafafé og samskotum.
Barnaskóli : Föstudaginn 25. október 1852 var barnaskólinn á Eyrarbakka settur í fyrsta sinn. Hann var stofnaður fyrir samskot almennings í héraðinu og forgöngu Páls Ingimundarsonar í Gaulverjabæ, Guðmundar Thorgrímssonar verslunarstjóra á Eyrarbakka og Þorleifs Kolbeinssonar á Háeyri.Hreppstjóra (Stokkseyrar.hr.) Árið 1866 gengu 12 börn í skóla en árið eftir urðu þau 16 (11 drengir og 5 stúlkur) Það sem var fremur til að efla áhuga stúlkna á skólagöngu var ókeypis tilsögn í hannyrðum og söng sem dætur Guðmundar Thorgrímsens verslunarstjóra veittu. Þá kendi P.Nielsen að auki piltum leikfimi. Þegar ný löggjöf um menntun unglinga leit dagsins ljós um 1880 þá fjölgaði nemendum barnaskólanna á Eyrarbakka og Stokkseyri umtalsvert. Þá var að auki haldinn sunnudagaskóli fyrir fullorðna þar sem kend var danska, reikningur,íslensk réttritun og söngur. Árið 1881 stunduðu 60 fullorðnir nám í sunnudagaskólanum. Skólastjóri barnaskólans var Magnús Helgason. Sameginlegt skólahald á Eyrarbakka og Stokkseyri hélst til 1897.
Samgöngur: Hafist handa við gerð vegar um Nesbrú milli Eyrarbakka og Kaldaðarnes 1878. Efnið í Ölfusárbrú kom til landsins 20.ágúst 1890 með skipinu Mount Park, en vegna veðurs komst skipið ekki til Eyrarbakka og lagði skipið upp í Hafnafyrði. Þaðan var brúarefnið flutt með seglskipi Guðmundar kaupmanns Ísleifssonar til Eyrarbakka. Brúarefnið var síðan dregið á sleðum á harðfenni og ís þá um veturinn upp að Selfossi og var því verki að mestu lokið 26.janúar 1891. Árið 1893 kemst Eyrarbakki á áætlunarleið gufuknúna standferðaskipsins "Ernst" en eigandi þess var Jónas J Randulf. Framkvæmdir hefjast við gerð Eyrarbakkavegar til Selfoss 1898.
Vesturferðir: Hinn 12. maí 1870 lögðu fjórir ævintýramenn af stað frá Eyrarbakka til Vesturheims en þeir voru: Forsprakki ferðarinnar prestsonurinn Jón Gíslason (Ísleifssonar í Kálfholti) búðarsveinn, Árni Guðmundsson snikkari frá Litla-Hrauni á Eyrarbakka, Guðmundur Guðmundsson frá Mundakoti og Jón Einarsson frá Reykjavík vinnupiltur dr. Jóns Hjaltalín .Fóru þeir utan með póstskipinu Diönu 19.maí 1870. Fleiri Flóamenn fylgdu svo í kjölfarið svo sem Ólafur Hannesson frá Eyrarbakka ásamt konu sinni, Wickhmann er var verslunarmaður á Eyrarbakka og Jón Gíslason frá Selalæk. Þann 13. júní1872 lögðu upp frá Eyrarbakka þeir Hans Thorgrímsen, Árni Guðmundsen, Hannes Sigurðsson og Guðrún Ingvarsdóttir, ásamt 11 íslendingum öðrum. Bárður Nikulásson í Garðbæ fer til Ameríku 1886. þeir setjast allir að á Washingtoneyju á Michiganvatni í Wisconsinríki. Guðmundur Ólafson fór héðan af Eyrarbakka til Ameríku árið 1899.
Félög: Bræðrafélagið (bindindisfélag) stofnað 1885 þá voru tvær stúkur í framhaldinu og hétu þær Eyrarrósin nr.7 og Nýársdagur nr.56. fékk félagið því síðar framgengt að verslanir á Eyrarbakka og Stokkseyri (utan eins kaupmanns) seldu ekki sjómönnum né plássmönnum vín eða önnur ölföng. Einn kunnasti styrktarmaður þessa félags var P.Níelsen faktor hjá Lefolii verslun. Gleym mér ei barnastúka nr. 5 var stofnuð á Eyrarbakka 1886. Kvenfélagið á Eyrarbakka stofnað 25.apríl 1888. Stofnendur félagsins voru 12 konur og lagði hver þeirra til 1 kr. í félagssjóð. Fyrsti formaður kvenfélagsins var Eugenia Nielsen.
Tíðarfar: Veturinn 1848 mikill snjóavetur. Mikill ísavetur og hinn mesti frostavetur 1881. Þá lagði ísa norðan að öllu landinu á svæðinu frá Látrabjargi, norður, austur og suður að Eyrarbakka.
Hamfarir: Mikla snjóa og frost gerði í janúar 1889, 23-24 dags mánaðarinns gerði miklar leysingar og flæddi Ölfusá sem þá var öll ísi lögð yfir bakka sína við Brúnastaði og flaut hún niður allan vestur Flóan, Sandvíkur,Hraungerðis og Stokkseyrarhrepp og vesturhluta Gaulverjabæjarhrepps til sjávar. Margir bæir standa einmanna upp úr vatninu. Hraunsá og aðrir lækir eru sem stórfljót og varð að ferja yfir þá. Jarðskjálfta vart 30.apr. 1889 kl. 09:10. Suðurlandsskjálftar 1896.
Embætti: í Stokkseyrarhreppi hinum forna voru hreppstjórar: 1886 Bjarni Hannesson Óseyrarnesi og Þorleifur Kolbeinsson Stóru Háeyri. Á sama tíma var andlegur kennimaður; Páll Jónsson Mathiesen, (27/8 1837) -*- Guðmundur Ísleifson frá Stóru Háeyri var fyrsti hreppstjórinn í Eyrarbakkahreppi 1897, en áður hafði Eyrarbakki tilheyrt Stokkseyrarhreppi.
Prestar: sr. Björn Jónsson 1863 sr.Gísli Thorarensen 1873
Héraðslæknir: Skúli Thorarensen 1842-1872
Skólastjórar: Magnús Helgason um 1880. Pétur Guðmundsson.
Læknar: 1866, Jón Jónsson Hjaltalín, jústizráð, Dr. med., landlæknir og héraðslæknir í vestur-hluta Suður-umdæmisins.
Yfirsetukonur í Árnes.s. 1865; Ingibjörg þorsteinsdóttir. Guðlaug Snorradóttir. Jórunn Magnúsdóttir. Margrét Guðmundsdóttir. Ingibjörg Guðmundsdóttir. Ingunn Guðmundsdóttir. Ragnheiður Benediktsdóttir. Ingiríður Bjarnadóttir. Þórdís Jónsdóttir. Hallbjörg Guðmundsdóttir. Guðrún Jónsdóttir. Gróa Jónsdóttir.
Eyrarbakkahreppur: ( stofnaður 18.maí 1897 ) Árið 1880 lögðu Sunnlendingar til við alþingi að Eyrarbakki fengi kaupstaðaréttindi en þingmenn voru fæstir hlyntir þeirri málaleitan. Jón Pálsson fyrsti oddviti Eyrarbakkahrepps 1897-1898 Pétur Guðmundsson oddviti 1898-1903
Íbúafjöldi á Eyrarbakka:
249 íbúar árið 1870
483 íbúar 1.des 1885
483 íbúar 1.des 1886
484 íbúar 1.des 1887
534 íbúar 1.des 1888
654 íbúar 1.des 1892
Nýmæli: Thorgrímsen hefur útflutning á nautakjöti. Gísli Gíslason silfursmiður hefur skipulagðar veiðar í Ölfusárósum 1898. Árið 1847 kom píanó til G. Thorgrímssens á Eyrarbakka og var enn til 100 árum síðar að sögn.
Úr ýmsum áttum: Um og eftir 1847 verða straumhvörf í tónlistarlífi á Bakkanum með komu Thorgrímssensfólksins til Eyrarbakka. Tveggja m. langan og 76 kg. þungan túnfisk rak óskemmdan á Eyrarbakka 7. sept. 1880 og er það í fyrsta sinn sem túnfisks verður vart á þessum slóðum svo vitað sé. Árið 1880 var Þorleifur Kolbeinsson sæmdur Dannebrogsorðunni. Fór sú athöfn fram í Stokkseyrarkirkju. Sigurgeir biskup er fæddur að Túnprýði á Eyrarbakka í Árnessýslu, 3. dag ágústmánaðar 1890. Voru foreldrar hans þau Sigurður Eiríksson regluboði og kona hans Svanhildur Sigurðardóttir; Árið 1894 á vertíðinni gekk skæður inflúenzúfaraldur í verstöðvunum Eyrarbakka og Stokkseyri. Lögðust þá margir, og nokkrir dóu. Meðal þeirra, sem lést úr faraldri þessum, var Ásgrímur Eyjólfsson verzlunarmaður á Eyrarbakka.
1900-2000
Verslun:
Gestur Einarsson frá Hæli rekur pöntunarfélag 1903. Verslunarfélagið Hekla stofnað í maí 1904. Verslunarfélaginu Heklu breytt í Kaupfélagið Hekla 26. janúar 1907. Lefolii verslun seld Einarshöfn hf 1.september 1909 eftir 42 ára verslunarsögu undir merkjum Lefolii. Andres Jónsson frá Móhúsum setur upp verslun á Eyrarbakka 1913 í húsi Sigurðar bóksala Guðmundssonar og rekur til 1928. Bergsteinn Sveinsson setur upp verslun í Nýjabæ 1915. Ólafur Helgason setur upp verslun í Túnbergi 1920 (Ólabúð). Millilandasiglingar leggjast af að mestu 1915. Guðlaugur Pálsson hefur verslunarrekstur á Eyrarbakka 1917. Guðmunda Níelsen setur upp verslun í Miklagarði 1919. Einarshafnarverslun seld verslunarfélaginu Heklu 1919. Kaupfélagið Hekla leggur upp laupanna og Kaupfélag Árnesinga eignast allann húsakost félagsinns 1925. Sigurjón Jónsson frá Skúmstöðum setur upp timburverslun 1926. Kaupfélag Árnesinga setur upp útibú á Eyrarbakka 1942. Verslunin Höfn á Selfossi kaupir verslun Guðlaugs Pálssonar 1964. Þór Hafdal og Jensína Jensdóttir setja upp verslun í gömlu Ólabúð 1983. Ársæll Ársælsson kaupmaður á Selfossi tekur við söluskála Olís á Eyrarbakka í desember 1988 og rak hana undir nafninu Sælabúð, en árið eftir taka Aðalheiður Sigfúsdóttir og Ási Markús við rekstrinum undir nafninu Ás-Inn. Kaupfélag Árnesinga hættir rekstri á Eyrarbakka 1989 eftir 60 ára starfsemi og það sama ár tekur verslunin Ólabúð húsnæði verslunarinnar á leigu.Verslunin Ólabúð var áður til húsa að Túnbergi og rekin af Hjálmari Gunnarssyni málarameistara og Guðrúnar Melsteð frá árinu 1988 er þau keyptu rekstur hennar.
Vesturferðir:
Stefán Stefánsson heldur til vesturheims 1903, fór hann frá Íslandi með Laura 21.okt til Skotlands en þaðan vestur með M/S Parisian. Sama ár fóru Eyjólfur Hinriksson og frú Ingibjörg Björndsdóttir, (og börn fjögur) bæði úr Ölfusi.
Vor og haustskipin:
Bakkaskipin héldu áfram uppi siglingum fram eftir öldinni. 1903-1904 kom Gufuskipið "Nordlysed" með vörur fyrir "Gestsfélagið" (Gestur á Hæli og kapfélagið Hekla) /4000 tonn. 1904 komu 3 haustskip til Lefolii. 1905 Gufuskipið "Modest" kom. 1907 kom gufuskip með vörur til Kf. Heklu.1910 var Lefolii með 6 skip í siglingum til Eyrarbakka. (Kong Helge, Perwie, Svend, Vonin, Hólar og Henry). 1912 komu Svend, Vonin og Perwie. 1913 kom Hólar, skonnortan Henry og Vonin. Síðasta skonortan til Eyrarbakka kom 1931. Frá 1922 til 1939 komu að jafnaði 2 til 7 gufuskip á ári og 5 til 10 vélskip. Þegar síðari heimstyrjöldin skall á 1939 komu síðustu Bakkaskipin, tvö gufuskip og 4 vélknúin skip. Siðan hefur ekkert hafskip komið með vörur til Eyrarbakka, enda var þá úti um millilandaverslunina.
Framkvæmdir:
Vegagerð Eyrarbrautar milli Eyrarbakka og Ölfusárbrúar lýkur árið 1900. Árið 1977 var svo byrjað á að leggja olíumöl á veginn og var það gert í áföngum, en það var þó ekki fyrr en 5 árum síðar að því verki var lokið og ökumenn þurftu ekki lengur að hossast á holóttum veginum. Frá árinu 1979 eru götur þorpsins malbikaðar í áföngum.
Sjóvarnir:
Lokið við gerð sjógarðshleðslu með öllu landi Eyrarbakkahrepps árið 1909. Efnið er púkkað upp úr fjörunni og hlaðið upp í garð sem er um 4 fet á breidd. Endurbygging nýrra sjóvarnargarða hefst 1990 sem síðan var að fullu lokið við árið 1997. Efnið er tekið úr hrauni ofan þorpsins ásamt stórgrýti sem flutt er ofan úr Grímsnesi og hlaðið upp sjávarmegin við eldri sjógarðinn.
Uppgræðsla:
Árið 1911 var hafist handa við uppgræðslu sanda vestan þorpsinns. Það svæði gekk síðan undir nafninu "Sandgræðslan". Uppgræðsla sandanna fór upphaflega þannig fram að hlaðnir voru lágir grjótgarðar í hæfilega reiti til að stöðva hreyfingu sandsins. Síðar tók Landgræðsla ríkisins við að sá melgresi á sandanna sem eru í dag uppgrónir melgresishólar. Melgrasfræjum var sáð á árunum milli 1920-1930, en það var búnaðarfélagið sem stóð m.a. að því.
Litla Hraun:
Það var baráttumál margra Eyrbekkinga að sjúkrahús yrði byggt á Bakkanum enda voru ýmsir sjúkdómar landlægir á svæðinu svo sem berklar. Hugmyndina og helsta baráttukona fyrir stofnun sjúkrahús austan fjalls var Eugenia Nielsen í Húsinu. Árið 1919 var hafist handa við byggingu sjúkrahúsins að Litla- Hrauni fyrir söfnunarfé og styrki, en það hús átti þó aldrei eftir að sinna sjúkum því fljótlega var því ætlað að hýsa afbrotamenn. Fyrr á tíð var þar fjárrétt sem nefndist "Fæla" og færðist sú nafngift meðal heimamann yfir á fangelsið á fyrstu árum þess,en nú orðið er það einfaldlega kallað "Hraunið". Árið 1971 er byggð ný álma við fangelsið Litla Hraun og árið 1994 er byggt þar nýtt fangelsi. Það var þó löngu fyrr sem yfirvaldið fór að hýsa sakamenn á Eyrarbakka, t.d. árið 1861 vÁ árunum 1938-1940 voru mýrarnar þurkaðar upp með gerð framræsluskurða.ar Jón Runólfsson frá Bakkakoti í Landeyjum hafður í varðhaldi hjá Sigurði hreppstjóra Magnússyni á Skúmstöðum meðan á stóð sakarransókn. Jón Runólfsson strauk síðan úr fangavistinni eins og fangar síðari tíma á Hrauninu og varð af því mikið havarí og eftirför alla leið austur í Landeyjar.
Ræktun og landbúnaður:
Fyrsta ripsberjatréð var gróðursett vorið 1915, það var græðlingur og á fyrsta vetrardag fannst á því fyrsta ripsberið. Framkvæmdir við gerð Flóaáveitunar hófust 1918 og stóðu til 1927 og náðu skurðir hennar yfir um 12 þúsund hektara lands. Vatninu var veitt úr Hvítá við Brúnastaðaflatir. Framkvæmdin var ein sú mesta á Íslandi á þessum tíma. Áætlanir um Flóa og Skeiða áveitur voru þegar komnar á teikniborðið árið 1907. Á árunum 1938-1940 voru mýrarnar ofan Eyrarbakka þurkaðar upp með gerð framræsluskurða og hófst með því skipulögð túnræktun. Stóðhestastöð hóf starfsemi sína á Eyrarbakka í janúar 1975. Þá voru 22 folar í eigu stöðvarinnar.
Holræsaframkvæmdir:
Árið 1929 voru handgrafnir tveir skurðir þvert gegnum Bakkann ofan af dælum og niður í sjó lagðir steinrörum og var vatni ofan af dælunum veitt þar í gegn og landið þannig þurkað upp. Jafnframt var frárensli húsa veitt í þessi holræsi. Fækkaði þá kömrum sem áður voru við nálega hvert hús.
Rafmagn:
Árið 1920 var sett upp rafstöð á Eyrarbakka og gekk hún fyrir díselolíu. Rafstöðin var eingöngu ætluð til að framleiða ljósarafmagn, en nokkru fyrr voru Eyrbekkingar farnir að ræða möguleika á að virkja Ölfusá við Selfoss, en mönnum þótti það fyrirtæki of dýrt og tímafrekt í framkvæmd. Árið 1946 voru samþykkt raforkulög og þá um vorið var hafist handa við að leggja raflínu að Eyrarbakka og Stokkseyri frá Ljósafossi. Þá var myndaður vinnuflokkur frá Eyrarbakka sem hóf að grafa stauraholur frá Stóra-Hrauni að Selfossi og áfram í átt að Ljósafossi. Fyrir þessum hópi var Hannes Andresson frá Eyrarbakka og var hann því fyrsti línuverkstjóri hjá RARIK og starfaði þar í áratugi. Í september 1946 kom svo norskur vinnuflokkur frá Betonmast A/S í Noregi og hóf að reisa stauranna. Siðan var fenginn vinnuflokkur frá Húsavík og unnu þeir að línulögninni þá um veturinn ásamt vinnuflokknum af Eyrarbakka og Norska vinnuflokknum. Norski verkfræðingurinn Karl Bentzen vann að útfærslum og línuhönnun og annaðist pantanir að utan. Haustið eftir var þessu verki lokið ásamt línu frá Selfossi að Hellu og nú var slökt á rafstöðinni á Eyrarbakka í síðasta sinn, en hún var fyrst gangsett 1927.
(Heimild: Hilmar Þór Sigurðsson)
Hafnargerð:
Árið 1917 mætti sjóliðsforingi af danska herskipinu "Íslands Falk" og mældi nákvæmlega höfnina og innsiglingu og gerði nákvæman uppdrátt af hafnarsvæðinu og var tal manna að hér mætti byggja höfn fyrir 100 mótorbáta. P.Nielsen faktor áætlaði að slík höfn mundi kosta 150.000 kr. og var þá áætlað að gera mikinn garð frá Sigguhlein að Hrafnskeri. Höfnin varð þó aldrei svo stór í sniðum þegar miklar hafnarframkvæmdir hófust loks við Einarshöfn árið 1963, en þar hafði verið gerð bátabryggja á hleini við svokallaðann "Festarstein" árið 1946. Þá er lokið við nýjan 330 metra hafnagarð árið 1968 en áætlun um þennan garð leit fyrst dagsins ljós árið 1934 en fjárskortur hamlaði gerð hans. Áfram er unnið að hafnarbótum árið 1970 og skipakví gerð. Höfnin er svo dýpkvuð og endurbætt árið 1971. þá er endurbættur viðlegukantur við höfnina árið1977. Síðan fær höfnin að drabbast niður og er afskrifuð í lok aldarinnar. Aðrar bryggjur voru svokallaðar "Heklubryggja" og "Vesturbúðarbryggja", en þær voru byggðar á fyrrihluta 20. aldar og sér nú aðeins rústir af hinni fyrrnefndu eftir að jarðýtu var sigað á þessar söguminjar.
Vatnsveita:
1971 er vatnstankur byggður, þar er safnað vatni frá borholu í Kaldaðarnesi, sem boruð var nokkrum árum fyrr.(Tilraunir til að bora eftir köldu vatni í þorpinu nokkrum árum áður skiluðu ekki árángri þar sem vatnið úr holunum var óhæft til neyslu. Urðu Eyrbekkingar þá að sækja sitt vatn í brunna, sem áttu það til að þorna upp í þurkatíð.) Tilraun var gerð til að bora eftir heitu vatni, borað var 300 metra djúp hola NV af Húsinu árið 1972. Framkvæmdir við lagningu hitaveitu frá Laugardælum að Eyrarbakka og Stokkseyri hefjast um 1980-en viðræður um lagningu hitaveitu hófst 1974 eftir olíukreppuna miklu. Um hitaveituna var stofnað fyrirtækið Hitaveita Eyra sem sameinaðist löngu síðar hitaveitu Selfoss. Fyrsta húsið á bakkanum er svo tengt við nýju hitaveituna 15.okt 1981 en það var barnaskólahúsið,en þetta sama ár var lokið við viðbyggingu við skólann.
Iðnaður:
Trésmíðastofa, stofnsett 1930 af tveim vöskum mönnum, Bergsteini Sveinssyni og Vigfúsi Jónssyni trésmiðum. Árið 1940 er hér i þorpinu er starfrækt vinnustofa á vegum Heimilisiðnaðarfélags íslands og er til húsa þar semGarður heitir (Húsið). Sama ár er stofnað Mófélag Eyrarbakka. Félgainu var ætlað að vinna mó til húshitunar í stað kola. Verkamannafélagið Báran og Eyrarbakkahreppur stóðu að félaginu og var tekið á leigu land undir Ingólfsfjalli til þessara starfsemi. Vorið 1936 hóf Kristján Guðmundsson í
Pípuverksmiðjunni í Reykjavík vikurnám á Eyrarbakka til framleiðslu á einangrunarplötum. Plastiðjan hf. hefur rekstur 14.sept 1957. Vélsmiðja Guðjóns Öfjörð sett á fót um 1960, en þá voru einnig starfandi tvö bifreiðaverkstæði á Bakkanum. Fyrirtækið "Ekta hf" á Eyrarbakka hóf framleiðslu á kartöflusnakki 1985. Alpan hf. stofnað til kaupa á pönnuverksmiðju frá danmörku. 1984.
Þjónusta:
Ungmennafélag Eyrarbakka byggði árið 1939 gufubaðstofu og starfrækti um skeið. Iðnskóli var settur á fót 1940.
Sjóslys:
"Thor" vöruskip Lefolii fórst árið 1900. Franska fiskiskipið " Pirre Loti" strandaði vestan við Gamla Hraun 1905. Enskur togari strandaði austan Stokkseyrar 1905. Stokkseyrarskipið "Guðrún" strandaði á Stokkseyri 27. apríl 1905, (Skip Ólafs kaupmanns). Stokkseyrarskipið "Union" fórst við Grindavík 27. júlí 1906. Stokkseyrarskipið "Christine" (frá Marstal) strandaði á Stokkseyri 13. sept. 1906. Gufuskipið Njáll strandar í aftaka veðri 1906. Þann 10. nóv. 1917,strandaði fyrir neðan Kalmannstjörn, íslenskur mótorbátur af Eyrarbakka, "Einingin".Strandaði báturinn um kvöldið í austanbyl. Mannbjörg var.Þann 5. apríl 1927 fórst fiskibáturinn "Framtíðin" í innsiglingunni og fórust átta menn. 29. apríl 1927 strandaði varðskipið Þór á kletti við Eyrarbakka, en losnaði eftir um klukkustund. Tveir menn drukkna á uppskipunarbátnum "Dúfu" sem vb. Hermann var með í drætti á leið frá Þorlákshöfn til Eyrarbakka árið 1940. Mennirnir voru Halldór Magnússon, frá Hrauni í Ölfusi, um fertugt að aldri og Ingvar Þórarinsson, frá Stigprýði á Eyrarbakka, 20 ára gamall. Bátarnir voru í eigu Kaupfélags Árnesinga. Tveir bátar eyðilögðust með öllu á legunni í Þorlákshöfn þann
28.mars 1940, en það voru bátarnir Freyr frá Eyrarbakka og Svend frá Stokkseyri. Rak þá á land og mölbrotnuðu þeir báðir. Norskur fallbyssubátur strandaði á skeri við Eyrarbakka 18. febrúar 1941, en náðist á flot skömmu síðar. Hann hafði verið við eftirlit á vegum breska sjóhersins.
Þann 5. oktober 1937 strandaði danska skútan "Hertha" við Eyrarbakka, en hún var að flytja timburfarm til Kaupfélags Árnesinga. Skipið var mannlaust þar sem áhöfnin hafði verið flutt í land þegar óttast var að skútan myndi slitna upp sökum mikils brims. Skútan var frá Marstal, 200 smálestir með hjálparvél. 7 manna áhöfn var á skútunni. Fiskibáturinn Jóhann þorkelsson rekur upp í fjöru en er bjargað á flot af Björgun hf 1958. Kristján Guðmundsson ÁR 15 slitnar upp af legu og strandar í janúar 1964, bátnum er síðan bjargað á flot af fyrirtækinu Björgun. Jón Helgason ÁR- 50 tonna bátur strandar á Eyrarbakka 1965,flakið síðan brent á áramótabrennu. Öðlingur ÁR brennur í slipp 1965. Fjalar ÁR strandar í fjörunni 14.mars 1968 og er gert við hann þar og hann síðan dreginn á flot á Sjómannadaginn. Hafrún (eldri) ÁR 28 brennur á sjó 1975,mannbjörg varð. 1976 Hafrún ÁR-28 ferst út af Reykjanesi 2. mars með allri áhöfn. Sólborg ÁR 15 sekkur í höfninni eftir stórsjó 3.nóv.1975 þrír aðrir bátar eiðilögðust í höfninni, Askur, Skúli fógeti og Sleipnir. Trillan Þerna ÁR frá Eyrarbakka ferst út af Stokkseyri með tveim mönnum en annar þeirra komst á kjöl og var bjargað 20.mars 1980. Bakkavík ÁR ferst á Bússusundi 7. september 1983 og með henni tveir menn. Einn maður kemst af. Ungur maður druknar í höfninni 1996.
Félög:
Árið 1899 var við lýði lúðrafélag á Eyrarbakka og sagt vel æft. Frá því um aldamótin var starfandi lestrarfélag sem lánaði út bækur til almennings gegn vægu gjaldi og hét það Lestrarfélag Eyrarbakka. Verkalýðs og sjómannafélagið Báran stofnuð í desember. 1903 (framhaldsstofnfundur febr.1904 Sigurður Eiriksson regluboði stóð fyrir stofnuninni.) Ungmennafélag Eyrarbakka stofnað 5. maí 1908 í forsvari fyrir félagið var í fyrstu P.Níelsen í Húsinu. Skotfélag Eyrarbakka stofnað í nóvember 1911 félagsmenn um 20 talsinns, félaginu var ætlað að efla áhuga á skotveiðum. Fótboltafélag stofnað 1913. Fiskideildin "Framtíðin" starfandi 1914. Skátafélagið Birkibeinar á Eyrarbakka stofnað1920 undir forustu Aðalsteins Sigmundssonar kennara, en hann endurreisti U.M.F.E á sama tíma, þ.e. 5. maí 1920. Þetta sama sumar stóð U.M.F.E. fyrir fyrstu sundkennslunni á Eyrarbakka. Innan félagsins var knattspyrnuflokkur settur á fót þá um vorið(1920). Skátafélagið "Birkibeinar" gáfu út ritið "Áhugi" 1924. Björgunarsveitin Björg var stofnuð 21.desember 1928 fyrir tilstuðlan Jóns
Byggingar:
Læknisbústaður að Sólvöllum byggður 1945. Framkvæmdir hefjast við byggingu fiskverkunarhús 1971. (Einarshöfn) Kartöflugeymslur eru byggðar í svokallaðri Sandgræðslu og Eyrarbakki hefst til nýrrar sóknar. Bygging viðlasjóðshúsa vegna vestmannaeyjagossins hefst 1973, Það voru norsk hús flutt inn af Viðlagasjóði. Eyrarbakkakirkja stækkuð lítilega og endurgerð árið 1977. Fyrstu verkamannabústaðirnir eru byggðir 1986, en undirbúningur þess hófst árið 1982 þegar kannanir sýndu að þörfin var fyrir hendi og fluttu fyrstu íbúarnir inn haustið 1986. Byggingameistari var Stefán Stefánsson. Byggt við samkomuhúsið Stað 1994.
Óseyrarbrú vígð 3.september 1988. Brúin er 360 metra löng og kostaði smíði hennar um 280 miljónir króna. Öflug barátta fyrir brúargerðinni hófst upp úr 1975 (brúin hafði í raun verið lengi á óskalista og komst á brúarlög árið 1952 fyrir tilstilli Sigurðar Ó. Ólafssonar og Jörundar Brynjólfssonar) og var markmiðið með henni að efla atvinnustarfsemi á Eyrarbakka og Stokkseyri tengdri útgerð frá Þorlákshöfn. Einn ötulasti baráttumaður fyrir brúnni var Vigfús Jónsson fyrrum oddviti á Eyrarbakka.
Embætti
Hreppstjórar: Jón Einarsson í Mundakoti verður hreppstjóri 1903. Magnús Oddson símaverkstjóri verður hreppstjóri 1937. Ólafur Helgason kaupmaður verður hreppstjóri 1947. Sigurður Kristjánsson kaupmaður verður hreppstjóri 1960. Hjörtur L Jónsson í Káragerði verður hreppstjóri 1969. Inga Lára Baldvinsdóttir í Garðhúsum verður hreppstjóri 1988. Skólastjórar: Pétur Guðmundsson, Aðalsteinn Sigmundsson 1919-1923 Guðmundur Daníelsson rithöfundur 1948-1968 Óskar Magnússon 1968-1996 Arndís Harpa Einarsdóttir 1996 og þar til skólinn var sameinaður barnaskóla Stokkseyrar 1998.
Prestar.
sr. Gísli Skúlason.
sr. Árelíus Níelsson
sr. Magnús Guðjónsson
sr. Valgeir Ástráðsson 1973
sr. Úlfar Guðmundsson 9.nóvember 1980
Stofnanir:
Síminn tók til starfa á Eyrarbakka 1909 þá var komið á símasambandi milli Eyrarbakka Tryggvaskála við Ölfusárbrú og Reykjavíkur. Fljótlega upp frá því hófst svo einkasímavæðingin. Árið 1920 var síðan lögð símalína frá Eyrarbakka til Þorlákshafnar. Árið 1947 kaupir síminn nýtt hús á Eyrarbakka undir starfsemi sína. Rafstöðin á Eyrarbakka gangsett 1920. Fangelsið á Litla-Hrauni sett á fót 1929. Samyrkjan sett á fót 1932. Iðnskólinn á Eyrarbakka settur á stofn 1939 Hraðfrystistöðin hf. sett á fót.1943 Ræktunarsamband Eyrbyggja stofnað 1947. Félagið eignast T-D-9 beltadráttarvél sama ár. Tónlistaskóli stofnaður 1960. Leikskólinn Brimver tók til starfa 17. mars 1975. Leikskólinn Brimver fær nýtt húsnæði 1982. Heilsugæslustöðin flytur í nýtt húsnæði við Ásheima árið 1987 en áður hafði hún verið á Sólvöllum og þjónað Eyrbekkingum í 40 ár. Nýja húsnæðið sem var í eigu Guðmundar M Einarssonar stendur þar sem áður var bærinn Vegamót. Dvalarheimilið Sólvellir tekið í notkun 1.nóv.1987 fyrir forgöngu Samtaka áhugamanna á Eyrarbakka um dvalarheimili, en sporgöngumaður þessara samtaka var Ási Markús Þórðarson. Sjóminjasafnið opnar formlega eftir miklar endurbætur 17.júní 1989 en Sjóminjasafnið var formlega stofnsett á sjómannadaginn 1986. Aðdragandi að stofnun safnsinns átti þó lengri sögu, eða frá árinu 1956 þegar Sigurður Guðjónsson skipstjóri á Eyrarbakka vakti máls á þessu efni. Hann átti síðan mestan þátt í því að reisa safnið, en þar er merkastur gripa áraskipið Farsæll. Barnaskóli Eyrarbakka og Stokkseyrar var sameinaður 1997.
Útgerð og fiskvinnsla:
Ísfélagið kaupir fyrsta mótorbátinn sem kemur á Bakkann m/b Ingólf 6 tonna eikarbát árið1906. Þorleifur Guðmundson festir kaup á vörpuskipi 1910. Þetta ár gekk mikil síld inn í Eyrarbakkabugt og var talsvert veitt af henni af Eyrbekkingum og Stokkseyringum. Útgerðarfélagið Óðinn stofnað 1943. Árið 1943 var stofnað hlutafélag um um rekstur hraðfrystistöðvar, vinnsla hefst síðan í Hraðfrystistöðinni 4. maí árið 1944. Þann 16. desember 1944 var Útvegsmannafélag Eyrarbakka stofnað. Stjórn þess skipuðu útgeðarmennirnir: Magnús Magnússon í Laufási, formaður, Jóhann Bjarnason, ritari og Sveinn Árnason gjaldkeri. Humarveiðar hefjast á Eyrarbakka 1954. Árið eftir koma 14 Færeyingar til að manna Bakkabáta (1955). Fiskiver s/f. hefst handa við fiskvinnslu og útgerð 1964. Svo mikill fiskafli kom á land vorið 1969 að Stokkseyringar fengu aðstöðu í fangelsinu á Litla Hrauni fyrir söltunarstöð og voru fangarnir látnir vinna við söltunina. Þorlákur Helgi hf. (Síðar Einarshöfn hf.) byggir veiðafærageymslu og fiskvinnsluhús 1970 og sama ár leggja tveir Vestmannayjabátar upp á Eyrarbakka, Blátindur VE og Leo VE báðir um 100 tonna bátar. Álaborg ÁR kemur 1970 og er í eigu Fiskivers sf. Þetta ár eru einnig talsverðar hafnarframkvæmdir á Bakkanum þar sem unnið er við lengingu á bryggju, þá eru gerðir út 6 bátar frá Eyrarbakka. Einarshöfn hf. hefur útgerð og fiskvinnslu 1972. Vegna Vestmannaeyjagosins 1973 leggja fjórir Eyjabátar afla sinn upp í hraðfrystistöðinni á Eyrarbakka , Reynir VE 120 Ingólfur VE 216 Leo VE 400 og Guðmundur Tómasson VE 238. Hlutafélagið Árborg hf. stofnað með Stokkseyringum og Selfyssingum 1974. Félagið eignast skuttogarann Bjarna Herjólfsson ÁR-200 smíðaðan í Póllandi og kom hann til landsins í apríl 1977 og var skipið vígt með pompi og pragt og bundu menn miklar vonir með tilkomu þessa mikla skips. Skömmu síðar brast á mikið atvinnuleysi á Eyrarbakka og Stokkseyri þegar hraðfrystistöðvunum var lokað vegna hráefnisskorts m.a. vegna þess að Bjarni Herjólfsson sigldi með afla sinn erlendis. Árið 1978 var orðið tvísýnt með útgerð togarans vegna rekstrarörðuleika og um leið var rekstur Hraðfrystistöðvarinnar í molum svo til uppsagna kom og tímabundinar rekstrarstöðvunar en árið 1979 vænkaðist hagurinn nokkuð og góður afli barst á land en næstu ár áttu eftir að verða viðlíka erfið, því Bjarni Herjólfsson var þungur í skauti og sitthvað brást með þetta skip og þá brást vinna fólksins um leið. Að lokum endaði skipið á uppboði og misstu Eyrbekkingar þar sinn hlut, en þar tapaði Hraðfrystistöðin h/f 14. miljónum króna sem gerði endanlega út um rekstur þess. Saltfiskverkunarstöðvarnar Fiskiver og Einarshöfn h/f eflast og stækka árið 1981. Eyrbekkingar kaupa Otto Wathne NS-90, 150 tonna stálskip 1984. Hörður Jóhannsson setur upp litla fiskverkunarstöð 1985 þar sem allur fiskur er keyptur á markaði. Suðurvör hf í þorlákshöfn kaupir hraðfrystistöðina á Eyrarbakka og setur þar upp loðnufrystingu í febrúar 1987.(Suðurvör hafði verið með húsin á leigu frá árinu 1985 eftir að Hraðfrystistöðin hf. varð gjaldþrota). Bakkafiskur hf. útgerðarfélag stofnað 1987 kaupir húsakynni Suðurvarar hf. sem áður tilheyrðu Hraðfrystistöð Eyrarbakka og árið 1987-1990 starfa þar 50-60 manns. Í desember 1988 keypti Bakkafiskur 187tn. fiskibát Freyr Ár 170 (áður Arnfyrðingur) auk þess sem félagið gerir út bátana Stakkavík og Bjarnarvík sem áður voru í eigu Suðurvarar hf. Útgerðarfélagið Kór hf. stofnað í maí 1988 af Þórði Þórðarsyni útgerðarmanni og Sævari Sveinssyni skipstjóra og keypti félagið 200 tn. fiskibát Særún ÁR (áður Hrafn Sveinbjarnarson II)
Iðnaður og þjónusta:
Frá því um aldamótin var rekin járnsmíðavinnustofa í Regin,( Þetta er fyrsta húsið sem byggt var á steinsteyptum undirstöðum á Suðurlandi og jafnframt fyrsta húsið sem í var lögð vatnslögn.) þar var m.a. gert við vagnhjól og skilvindur. Frá 1910 ráku Loftur Bjarnason og Einar Jónsson þetta járnsmíðaverkstæði. Þá var Þorleifur Andrésson frá Bildsfelli með sementspípugerð í Mundakoti, en þær voru notaðar til skólplagna og skorsteinagerðar. Prentsmiðja Suðurlands var stofnuð á Eyrarbakka árið 1910 og var hún sett niður í Nýjabæ. Skipasmiðir voru margir á Bakkanum og má nefna þar til sögunar Bjarna Þorkelsson er hóf að smíða róðraskip á Eyrarbakka árið 1911. það sama ár var hér starfandi skíðasmiður Bjarni Vigfússon frá Lambastöðum og smíðaði hann skíði úr ask. Ísólfur Pálsson hóf að fjöldaframleiða netasteina úr steinsteypu 1912 og var það ný uppfinding. Trésmiðja Eyrarbakka stofnuð árið 1930 af þeim Vigfúsi Jónssyni og Bergsteini Sveinssyni í Brennu og var hún fyrsta vélvædda trésmiðjan austanfjalls. Þangskurður hefst á Eyrarbakka og Stokkseyri til þangmjölframleiðslu í verksmiðju sem reist hefur verið í Hveragerði 1939 og stendur sú vinsla til ársins 1941. Ný tilraun með þangmjölframleiðslu var gerð á Eyrarbakka árið 1959 en varð ekki varanleg, var þangið þá brætt í fiskimjölsverksmiðju sem Eyrbekkingar og Stokkseyringar höfðu reist sameginlega árið 1952. Nokkrar frekari ransóknir með þangvinslu í huga voru gerðar árið 1968. Plastiðjan hf. hefur rekstur 14.sept 1957 og veitti 20-30 manns atvinnu. Kaupfélag Árnessinga hóf stórgripaslátrun á Eyrarbakka haustið 1968. Plastiðjan hf.seld einkaaðilum 1972, þá rak Guðjón Öfjörð vélsmiðju á Eyrarbakka um svipað skeið. Alpan hf. stofnað til kaupa á pönnuverksmiðju frá danmörku. 1984 og starfa að jafnaði um 50 manns hjá fyrirtækinu. Kaffi Lefolii tekur til starfa 1994. og er í rekstri til 1999.
Menning:
Blaðið Suðurland hóf göngu sína á Eyrarbakka árið 1910 og tveim árum síðar hóf Jón Helgason prentari að gefa út Heimilisblaðið. Árin 1917-1918 var blaðið Þjóðólfur gefið út og prentað á Eyrarbakka, en þá var ritstjóri þess Gestur Einarsson frá Hæli. Þjóðólfur var áður eitt af Reykjavíkurblöðunum en lenti svo á flakki og um tíma árið 1919 var það gefið út í Haga í Sandvíkurhreppi og síðan á Selfossi.
Bókin "Í húsi nágungans" 1960 og "Staðir og stefnumót" kemur út 1968 eftir rithöfundinn Guðmund Daníelsson. Guðmundur var afkastamikill rithöfundur og gaf út fjölda bóka sem tengdust þorpunum við sjávarsíðuna. Frú Rut Moen síðar organisti Eyrarbakkakirkju þýðir þýska helgileikinn "Í Betlihem er barn oss fætt" yfir á Íslensku og færir Eyrarbakkakirkju að gjöf,sem síðan er færðu upp í kirkjunni í desember 1964 og er það fyrsti helgileikur sem fluttur er í tilefni jóla hér á landi. Jónsmessuhátíð sem tíðkaðist fyrr á öldinni sem leið endurvakin í fjörunni á Eyrarbakka árið 1998.
Eyrarbakkahreppur:
Pétur Guðmundsson oddviti til 1903. Guðmundur Ísleifsson oddviti 1903-1906. Eyrarbakkahreppur eignast jarðirnar Drepstokk og Óseyrarnes 1907. Guðmundur Jónsson (frá Hrauni í Ölfusi) oddviti 1907-1922. Bjarni Eggertsson oddviti 1922-1925. Jón Einarsson oddviti 1925-1928. Magnús Oddson oddviti 1928-1931. Sigurður Kristjánsson oddviti 1931-1942. Ólafur Helgason oddviti 1942-1946. Vigfús Jónsson kosinn oddviti á Eyrarbakka 1946-1970 lengst allra eða 24 ár. Óskar Magnússon oddviti 1970-1978. Eyrbekkingum fjölgar vegna Vestmannaeyjagosins 1973. Íbúar 560 árið 1975. Kjartan Guðjónsson oddviti 1978-1982. Magnús K Hannesson síðasti oddviti Eyrbekkinga frá 1982. Fuglafriðland sett á fót 1995. Eyrarbakkahreppur verður hluti af nýja sveitarfélaginu Árborg 1998. Leikskólinn Brimver stækkaður 1999.
Fólksfjöldi á Eyrarbakka:
712 íbúar 1.des 1900
716 íbúar 1.des 1902
703 íbúar 1.des 1905
730 íbúar 1.des 1910
750 íbúar 1.des 1911
794 íbúar 1. des 1918
819 íbúar 1. des 1919
837 íbúar 1.des 1920
770 íbúar 1.des 1924
737 íbúar 1.des 1925
553 íbúar 1.des 1938
575 íbúar 1.des 1939
603 íbúar 1.des 1940
507 íbúar 1.des 1953
461 íbúi 1.des 1963
Hamfarir:
Suðurlandskjálftar.6- 10 maí 1912 og kom hinn fyrri um kl. 6 að kveldi og stóð um hálfa mínútu, en ekkert tjón varð á Eyrarbakka utan sprúngu sem myndaðist í vegg á nýsteyptu húsi (Skjaldbreið). Síðari skjálftinn kom kl 5 þann 10 mái. Ofsaveður, varnargarðar brotna víða undan sjóganginum 9. febrúar 1913 Frostaveturinn mikli.Spænskaveikin 1918. Lognflóðið 21.janúar 1916, mikið tjón á sjógarðshleðslum. Stórsjór veldur tjóni á Sjógarðshleðslum 7.desember 1925 þá brotnaði einnig árabátur í sjóganginum. Sjávarflóð umflæðir Óseyrarnes 1926. Stormflóð brýtur sjógarð en lítið tjón á byggingum16.september og 19.nóvember. 1936. Þann 24. júní og 1. júlí 1944 gerði stórviðri sem olli skemdum á kartöflugörðum. Mikill snjóavetur og ófærð í janúar 1966 og í mars 1967 (Þá var Eyrarbakki á kafi í snjó þakinn ríflega tveggja metra háum sköflum.Ófærðin olli því að þorpsbúar urðu mjólkurlausir í nokkra daga). Aftakaveður 13.janúar 1975. Stórflóð og fárviðri 3. nóvember 1975 mikið tjón á fiskverkunarhúsum og bátum. Aðventuflóðið 1977. Sjógangur mikill en skemdir litlar 9.febr. 1982. Stórsjór gengur á land og flæðir inn í hús 14.desember Stormflóðið 9.janúar 1990.
Húsbrunar og slökkvistarf: Bærinn Litla-Hraun brann með útihúsum 5. desember 1903. Sölubúð Ingólfsfélagsinns brennur 1915. Læknishúsið brennur 1916. Slökkvilið Eyrarbakka kemur Selfyssingum til hjálpar þegar mikill eldur kemur upp í smiðjum Kaupfélags Árnesinga þann 17. janúar 1947. Bruni á Búðarstíg 1966, Íbúðarhús Sverris Bjarnfinnssonar brennur til kaldra kola, en mannbjörg varð, Slökkvilið Eyrarbakka, Stokkseyrar og Selfoss unnu að slökkvistarfinu. Veiðarfærageimsla Hraðfrystistöðvarinnar við Búðarstíg brennur 14.okt.1975 varð af því miljóna tjón. Eldur kom upp í húsinu Steinsbæ, 27. febr. 1976, en þar bjó 77 ára gömul kona. Nýr slökkvibíll afhentur Eyrbekkingum 30. júní 1983 með viðhöfn; slökkviliðsstjóri var Gísli Sigurðsson á Hópi. Bruni í Smiðshúsum 1. janúar 1980. Haustið 1987 verður stórbruni í Þorlákshöfn þegar saltfiskverkunarhús Meitilsins (í eigu KÁ og SÍS) brenna, en þau voru byggð að mestu úr efniviði þeim sem áður voru hinar sögufrægu Vesturbúðir á Eyrarbakka. Húsið Merkisteinn 2 brann til ónýtis 1997.
Nýjungar:
Ritsíminn opnar á Bakkanum 1909. Fréttablaðið Suðurland hefur göngu sína 13.júní 1910 og er blaðið gefið út af prentfélagi Árnesinga sem Oddur Oddson gullsmiður í Regin veitti formensku og er hann jafnframt fyrsti ritstjóri blaðsins. Skólaskoðun er framkvæmd í fyrsta skipti haustið 1914 af Konráði R Konráðsyni lækni og reyndust 80% barna vera með skemdar tennur.Veðurstofa Íslands tekur við veðurathugunum af dönsku veðurstofuni 1920 og er þá ráðin veðurathugunarmaður á Eyrarbakka Gísli Péturson læknir og hefur hann störf árið 1923, en fram að því hafði Peter Nielsen haft umsjón með veðurathugunum á Eyrarbakka fyrir dönsku veðurstofuna.
Kartöflurækt í stórum stíl hafin í Sandgræðslunni. Magnús Magnússon í Laufási og Sæmundur Þorláksson frá Hrauni eru brautryðjendur í vélvæðingu kartöfluframleiðslunnar. Búnaðarsambandið fær til umráða Fordson dráttarvél. Stærri vélbátar koma til sögunar 1930 12-17 tonna. Ræktun trjá og blómagarðs í Eimu 1931. Kornrækt hafin 1935. Fyrsta kvikmyndasýningin í Fjölni á Eyrarbakka 1942 Humarveiðar hefjast í fyrsta skipti 1954. Fastar kvikmyndasýningar hefjast í Fjölni 1958. Sjónvarpstæki kemur á Bakkann 1964 Sjónvörpum tekur fljótt að fjölga, en menn gera sér Kanasjónvarpið að góðu þar til útsending Ríkissjónvarpsins sést loks á Bakkanum í janúar 1966. Ljóskross settur á kirkjuna í stað vindhanans 1966 Hreppurinn stendur fyrir unglingavinnu í fyrsta sinn sumarið 1969, sama ár vinna fangar á Litla Hrauni við framleiðslu netasteina til útflutnings,sem er nýmæli hér á landi. Vökvunarkerfi sett upp í kartöflugarði 1969. Barnaskólin á Eyrarbakka fær tölvur til afnota 1988 en félög og fyrirtæki á Eyrarbakka söfnuðu fé til kaupana.
Löggæsla:
Samgöngur:
Bifreiðastöðin Steindór hefur áætlunarferðir frá Reykjavík til Eyrarbakka og Stokkseyrar 1924
Afskriftir:
Lögferja í Óseyrarnesi aflögð 1931. Stórbýlið og prestsetrið Stóra- Hraun rifið og jafnað við jörðu 1937. Héraðslæknirinn flytur á Selfoss 1944. Kaupfélag Árnesinga lætur rífa dönsku verslunarhúsin 1950 og flytja efnið til byggingar í Þorlákshöfn (Þau hús brunnu 1987). Iðnskóli á Eyrarbakka aflagður 1951. Engjaheyskapur leggst af 1970. Síðasta kvikmyndasýningin í Fjölni 17. júní 1972. Fjölnir rifinn1972.
Úr ýmsum áttum:
Túnfiskur fannst við Eyrarbakka 1904. Árið 1914 stofnaði P. Níelsen, fyrverandi verslunarstjóri á Eyrarbakka dánarminningasjóðinn "Vinaminni". Hinn fyrsti, sem gefnar voru minningargjafir um í sjóðinn, var hinn kunni sagnaþulur Brynjólfur Jónsson frá Minna- Núpi. Sjóðnum var ætlað að styrkja fátæka sjúklinga í hreppnum. Dönsk sendinefnd dvaldi hér á Eyrarbakka yfir nótt 14. júlí 1918. Þeir voru I.C. Christensen, F.Jeppesen-Borgbjerg, Erik Arup og Kristoffer Hage. Unnu þeir að stjórnarskrá Íslands. Árið 1945 fjölgar villtum minnkum verulega við Eyrarbakka, en áður hefur orðið vart við minnka á þessum slóðum um langt skeið. Árið 1947 gaf Eyrarbakkafélagið í Reykjavík pípuorgel til Eyrarbakkakirkju. Það var vígt sunnudaginn 7. nóvember 1948. Maríus Ólafsson var þá formaður Eyrarbakkafélagsins.Orgelið var smíðað í Walker orgelsmiðjunni í Bretlandi. Hringdúfa náðist hér á Bakkanum, fyrst árið 1901 og önnur árið 1905.
2000-2009
Fólksfjöldi á Eyrarbakka:
577 íbúar í des. 2003
580 íbúar í nóv. 2005
595 íbúar í okt. 2007
608 íbúar í feb. 2008
Framkvæmdir:
Endurbætur hefjast á Miklagarði. Rauða Húsið flytur þangað starfsemi sína 2005 Sjálvirk veðurstöð sett upp 2005. Gatna og lóðaframkvæmdir við Hulduhóla 2006 Sparkvöllur byggður 2007. Byggt við Sólvelli, dvalarheimili aldraðra 2008. Sama ár eru miklar endurbætur á gömlu Hraðfrystistöðinni þar sem Gónhóll er nú til húsa.
Veslun og þjónusta:
Landsbankinn lokar útibúi sínu á Eyrarbakka 2001. Síðasta matvöruverslunin lokar á Eyrarbakka 2002. Símstöðin lokar 2002 Íslandspóstur lokar afgreiðslu sinni 2007
Ný verslun Merkisteinn sett á fót 2007 þar sem verslunin Ásinn var áður en hættir rekstri ári seinna. Vesturbúðin sett á stofn á sama stað vorið 2009.
Iðnaður og fiskvinnsla:
Alpan hf flutt til Rúmeníu 2006 Ísfold hættir rekstri 2006 Fiskiver lokar 2006
Stofnanir:
Hugmyndir uppi um að núverandi húsnæði barnaskólans muni hýsa skólasögusafn þegar nýtt húsnæði fyrir skólann hefur verið byggt. Byggingu nýs skóla var frestað um óákveðinn tíma vegna kreppunar sem hófst haustið 2008.
Menning:
Galleri Regina (Guðjónsdóttir) sett á fót 2007. Árni Valdimarsson stofnar Gallerí Gónhól í gamla frystihúsinu 2008. Aldamótahátið haldinn sumarið 2009 í fyrsta sinn, auk fastra liða svo sem Vor í Árborg og Jónsmessuhátíð.
Nýmæli:
Frðrik Erlingsson stendur fyrir hátíðinni "Vorskipið kemur" og skapar 19.aldar stemmingu á Eyrarbakka og Stokkseyri 2007. Tilraun með ókeypis strætisvagnaferðir í Árborg hefjast 23.janúar 2008.
2010-2013
Kaffiskúrinn Bakkabrim opnar sumarið 2010. Frumkvöðlafyrirtækið Sæbýli hefur rekstur í sæbjúgnaeldi vorið 2011. Hin gamalkunna verslun "Guðlaugs Pálssonar" opnar á ný sem ferðamannaverslun 2011 . Höggmyndin "Grettir" eftir Sigurjón Ólafsson fer aftur á stall eftir þriggja ára fjarveru sumarið 2011. Hverfisráð sett á fót vorið 2011. Sumarið 2012 hófust framkvæmdir á vegum sveitarfélagsins við endurnýjun gangstétta og lýsingar við Eyrargötu milli Álfstéttar og Háeyrarvegar. Kaffiskúrinn "Bakkabrim" hættir starfsemi 2012.
Heimildir eru unnar að miklu leyti úr ýmsum dag og vikublöðum.s.s. Suðurland.Þjóðólfur,Ísafold,Morgunblaðið.Lesbók Morgunbl.Heimskringla.Fjallkonan ofl. Einnig eru heimildir fengnar frá Þjóðskjalasafni Íslands og ýmissa fornsagna á netinu. Saga Eyrarbakka e. Vigfús Guðmundsson. Sumar yngri heimildir eru úr safni Sigurðar Andersen og í eigu höf.
