10.05.2021 22:02
Kvikmyndatökur á Bakkanum
Leikin heimildamynd um Húsið 2007, Andrés Indriðason samdi handrit og leikstýrði myndinni.
Hemma, 2012 Framleiðendur myndarinnar eru Anna G. Magnúsdóttir og Anders Granström fyrir sænska framleiðslufyrirtækið Little Big Productions. Verðlaunamynd.
Dead snow 2, 2014 leikstjóri Tommy Wirkola.
Skrifað af oka
09.05.2021 21:50
Alpan hf.
Haustið 1985 hófst starfsemi álpönnuverksmiðjunar Alpan á Eyrarbakka en verksmiðjan var keypt frá Danmörku og komið fyrir í 1.700 fm húsnæði sem áður tilheyrði útvegsfyrirtækinu Einarshöfn hf.
Hjá Alpan voru framleiddar pönnur og pottar af 35 mismunandi grunntegundum, en þær eru svo settar á markað í Þýskalandi. Auk þess var flutt út til Danmerkur, Sviss, Frakklands, Bretlands, Austurríkis, Spánar, Kanada og Bandaríkjanna og víðar.
Hráefnið var nær eingöngu innflutt endurunnið skrapál, nema í fyrstu var notað blöndun frá Ísal, auk þess sem fyrirtækið bræddi sjálft upp skilavöru til endurvinnslu.
Á fjórða tug starfsmanna unnu hjá fyrirtækinu, fyrst í stað eingöngu íslendingar en um aldamótin 2000 voru starfsmennirnir aðalega farandverkamenn frá Póllandi, Lettlandi og Englandi. Sigurður Bragi Guðmundsson var lengst af formaður stjórnar Alpans hf.
Árið 2006 flutti Alpan fyrirtækið til Targoviste Rúmeníu, þá var rekstrarumhverfið orðið óhagstætt hér á landi og starfsemin töluvert dregist saman. Þá unnu 25 manns hjá fyrirtækinu.
Húsnæðið á Bakkanum gekk síðan kaupum og sölum án þess að í það fengist virk starfsemi þar til að byggðasafn Árnesinga keypti húsið á síðasta ári undir starfsemi sína sem áður var við Hafnarbrú.
Hjá Alpan voru framleiddar pönnur og pottar af 35 mismunandi grunntegundum, en þær eru svo settar á markað í Þýskalandi. Auk þess var flutt út til Danmerkur, Sviss, Frakklands, Bretlands, Austurríkis, Spánar, Kanada og Bandaríkjanna og víðar.
Hráefnið var nær eingöngu innflutt endurunnið skrapál, nema í fyrstu var notað blöndun frá Ísal, auk þess sem fyrirtækið bræddi sjálft upp skilavöru til endurvinnslu.
Á fjórða tug starfsmanna unnu hjá fyrirtækinu, fyrst í stað eingöngu íslendingar en um aldamótin 2000 voru starfsmennirnir aðalega farandverkamenn frá Póllandi, Lettlandi og Englandi. Sigurður Bragi Guðmundsson var lengst af formaður stjórnar Alpans hf.
Árið 2006 flutti Alpan fyrirtækið til Targoviste Rúmeníu, þá var rekstrarumhverfið orðið óhagstætt hér á landi og starfsemin töluvert dregist saman. Þá unnu 25 manns hjá fyrirtækinu.
Húsnæðið á Bakkanum gekk síðan kaupum og sölum án þess að í það fengist virk starfsemi þar til að byggðasafn Árnesinga keypti húsið á síðasta ári undir starfsemi sína sem áður var við Hafnarbrú.
Skrifað af oka
05.05.2021 22:51
Bækur um Eyrarbakka
Saga Eyrarbakka 1946 eftir Vigfús Guðmundsson.
Austantórur 1946- 1950 eru 6 hefti eftir Jón Pálsson.
Saga Hraunshverfis á Eyrarbakka 1958 eftir Guðna Jónsson.
Saga Barnaskólans á Eyrarbakka 1952 eftir Árelíus Níelsson.
Járnblómið skáldsaga eftir Guðmund Daníelsson.
Margur í sandinn markaði spor 1998 eftir Ingu Láru Baldvinsdóttur, ljósmynda og fræðirit.
Eyrarbakkahreppur Örnefni 2008 samantekt eftir Ingu Láru Baldvinsdóttur og Magnús Karel Hannesson, fræðirit.
Saga bátanna 2013 eftir Vigfús Markússon, fræðirit
Húsið á Eyrarbakka 2014 eftir Lýð Pálsson, fræðirit.
Anna á Eyrarbakka 2015 eftir Elísabetu Jökulsdóttur, skáldsaga.
Ljósmóðirin 2015 eftir Eyrúnu Ingadóttir, söguleg skáldsaga.
Læknishúsið 2018 eftir Bjarna Bjarnason, skáldsaga.
Eitrað barnið eftir Guðmund Bryjólfsson, skáldsaga.
Lúðvík Norðdal Davíðsson 2020 eftir Lýð Pálsson, fræðirit.
Austantórur 1946- 1950 eru 6 hefti eftir Jón Pálsson.
Saga Hraunshverfis á Eyrarbakka 1958 eftir Guðna Jónsson.
Saga Barnaskólans á Eyrarbakka 1952 eftir Árelíus Níelsson.
Járnblómið skáldsaga eftir Guðmund Daníelsson.
Margur í sandinn markaði spor 1998 eftir Ingu Láru Baldvinsdóttur, ljósmynda og fræðirit.
Eyrarbakkahreppur Örnefni 2008 samantekt eftir Ingu Láru Baldvinsdóttur og Magnús Karel Hannesson, fræðirit.
Saga bátanna 2013 eftir Vigfús Markússon, fræðirit
Húsið á Eyrarbakka 2014 eftir Lýð Pálsson, fræðirit.
Anna á Eyrarbakka 2015 eftir Elísabetu Jökulsdóttur, skáldsaga.
Ljósmóðirin 2015 eftir Eyrúnu Ingadóttir, söguleg skáldsaga.
Læknishúsið 2018 eftir Bjarna Bjarnason, skáldsaga.
Eitrað barnið eftir Guðmund Bryjólfsson, skáldsaga.
Lúðvík Norðdal Davíðsson 2020 eftir Lýð Pálsson, fræðirit.
Skrifað af oka
02.05.2021 23:19
Skipskaðar við ströndina á skútuöld
Þekktir skipskaðar á Eyrarbakka og nágrenni 1879 - 1902
1879 þann 3. maí slitnaði seglskipið Elba frá Fredericia í Danmörku 108,48 tn upp í höfninni á Eyrarbakka þegar skipsfestar slitnuðu vegna veðurs, hafróts og strauma frá Ölfusá. Skipshöfnin fór sjálf í land á fjöru. Veður var á suðvestan.
1882 þann 16. apríl kl.7 árd. Strandaði seglfiskiskipið Dunker-que frá Dunkerque í Frakklandi 133,33 tn á skerjunum fyrir framan Eyrarbakka vegna aðgæsluleysis. Skipshöfninni var bjargað á bátum úr landi. Veður var á norðaustan.
1883 þann 18. júlí strandaði seglskipið Sylphiden frá Reykjavík við innsiglinguna á Eyrarbakka vegna óvenju mikils straums sem bar skipið af leið og hafnaði á skeri. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var með suðvestanátt.
1883 þann 12. september sleit seglskipið Active frá Stavanger í Noregi 118, 68 tn skipsfestar í höfninni á Eyrarbakka í suðaustan roki og brimi og rak á land og brotnaði á klöppunum. Skipshöfnin var í landi. Veður gekk á með stormi og hafróti, skipið var þó rígbundið. Þessi skipalega var heldur austar en hinar og var lögð niður í kjölfarið.
1883 þann 12. september kl. 4 árd. rak seglskipið Anna Louise 109, 93 tn frá Fanö fyrir akkerum upp í þorlákshöfn. Skipið kom til Eyrarbakka frá Liverpool. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var á suðaustan.
1892 þann 24. júní ml. 3 árd. fórst seglskipið Johanne frá Mandal í Noregi 63,50 tn á leið frá Eyrarbakka til Vestmannaeyja. Skipið lét ekki að stjórn í vendingu og rak á land í sunnanátt og hafnaði á skeri framundan Rauðárhólum í Stokkseyrarhverfi. Skipshöfnin var flutt í land á bátum úr landi.
1895 þann 27. apríl kl.6 árd. strandaði seglskipið Kamp frá Mandal í Noregi í Stokkseyrarhöfn þegar bólfesting slitnaði þegar verið var að leggja skipinu og rak skipið á skerin. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var með suðvestanátt.
1895 þann 3. maí snemma morguns rak seglskipið Kepler frá Helsingborg 81,51tn á akkerum upp í þorlákshöfn. Skipið var að koma frá Kaupmannahöfn. Skipshöfnin var bjargað á bátum úr landi. Veður var á suðaustan.
1896 þann 16.ágúst strandaði seglskipið Allina frá Mandal í Noregi þegar hafnfestur slitnuðu þar sem skipið lá í Stokkseyrarhöfn og rak skipið á skerin. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var á suðaustan.
1896 þann 23. október kl. 10 árd. var seglskipinu Andreas 172,76 tn frá Mandal í Noregi siglt upp í fjöru faramundan Strandakirkju í Selvogi vegna leka á leiðinni til Reykjavíkur. Skipshöfninni var bjargað á bátum úr landi. Veður að norðan.
1898 þann 15. apríl kl. 9 árd. Seglfiskiskipinu Isabella frá Dunkerque Frakklandi 122,33 tn var siglt á land við Stokkseyri vegna leka eftir að skipið hafði rekist á skipsflak við Vestmannaeyjar. Skipshöfninni var bjargað á bátum úr landi. Vindur var af norðvestan.
1879 þann 3. maí slitnaði seglskipið Elba frá Fredericia í Danmörku 108,48 tn upp í höfninni á Eyrarbakka þegar skipsfestar slitnuðu vegna veðurs, hafróts og strauma frá Ölfusá. Skipshöfnin fór sjálf í land á fjöru. Veður var á suðvestan.
1882 þann 16. apríl kl.7 árd. Strandaði seglfiskiskipið Dunker-que frá Dunkerque í Frakklandi 133,33 tn á skerjunum fyrir framan Eyrarbakka vegna aðgæsluleysis. Skipshöfninni var bjargað á bátum úr landi. Veður var á norðaustan.
1883 þann 18. júlí strandaði seglskipið Sylphiden frá Reykjavík við innsiglinguna á Eyrarbakka vegna óvenju mikils straums sem bar skipið af leið og hafnaði á skeri. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var með suðvestanátt.
1883 þann 12. september sleit seglskipið Active frá Stavanger í Noregi 118, 68 tn skipsfestar í höfninni á Eyrarbakka í suðaustan roki og brimi og rak á land og brotnaði á klöppunum. Skipshöfnin var í landi. Veður gekk á með stormi og hafróti, skipið var þó rígbundið. Þessi skipalega var heldur austar en hinar og var lögð niður í kjölfarið.
1883 þann 12. september kl. 4 árd. rak seglskipið Anna Louise 109, 93 tn frá Fanö fyrir akkerum upp í þorlákshöfn. Skipið kom til Eyrarbakka frá Liverpool. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var á suðaustan.
1892 þann 24. júní ml. 3 árd. fórst seglskipið Johanne frá Mandal í Noregi 63,50 tn á leið frá Eyrarbakka til Vestmannaeyja. Skipið lét ekki að stjórn í vendingu og rak á land í sunnanátt og hafnaði á skeri framundan Rauðárhólum í Stokkseyrarhverfi. Skipshöfnin var flutt í land á bátum úr landi.
1895 þann 27. apríl kl.6 árd. strandaði seglskipið Kamp frá Mandal í Noregi í Stokkseyrarhöfn þegar bólfesting slitnaði þegar verið var að leggja skipinu og rak skipið á skerin. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var með suðvestanátt.
1895 þann 3. maí snemma morguns rak seglskipið Kepler frá Helsingborg 81,51tn á akkerum upp í þorlákshöfn. Skipið var að koma frá Kaupmannahöfn. Skipshöfnin var bjargað á bátum úr landi. Veður var á suðaustan.
1896 þann 16.ágúst strandaði seglskipið Allina frá Mandal í Noregi þegar hafnfestur slitnuðu þar sem skipið lá í Stokkseyrarhöfn og rak skipið á skerin. Skipshöfnin bjargaðist á skipsbátnum. Veður var á suðaustan.
1896 þann 23. október kl. 10 árd. var seglskipinu Andreas 172,76 tn frá Mandal í Noregi siglt upp í fjöru faramundan Strandakirkju í Selvogi vegna leka á leiðinni til Reykjavíkur. Skipshöfninni var bjargað á bátum úr landi. Veður að norðan.
1898 þann 15. apríl kl. 9 árd. Seglfiskiskipinu Isabella frá Dunkerque Frakklandi 122,33 tn var siglt á land við Stokkseyri vegna leka eftir að skipið hafði rekist á skipsflak við Vestmannaeyjar. Skipshöfninni var bjargað á bátum úr landi. Vindur var af norðvestan.
1900 þann 11. apríl kl. 4 síðdegis strandaði seglskipið Kamp 80,68 tn frá Mandal í Noregi á Þykkvabæjarfjöru á leið frá Leith til Stokkseyri. Veður var suðvestanátt.
1902 þann 24. mars kl.2:30 árd. strandaði seglfiskiskipið Skrúður 84 tn frá Dýrafirði á skeri undan bænum Vogsósum. Skipshöfnin gekk á land með fjöru. Veður með norðan stórhríð.
---
Heimild: Landhagskýrslur 1905
Skrifað af Oka
02.05.2021 23:07
Bankamálið
Árið 1914 sendu þrír frammámenn verslananna á Eyrarbakka erindi til sýslumaður Árnessýslu um að hún reyndi að fremsta megni að stuðla að því að annar hvor bankinn, sem þá voru Landsbankinn og Íslandsbanki, settu upp útibú í sýslunni. Sýslunefndin skoraði þá á landsstjórnina að beita sér fyrir stofnun útibús sem styddi verslun og atvinnuvegi á suðurlandi. Landsstjórnin tók þessu erindi fálega og vísaði þessum hugmyndum frá 1915. Að vísu var á Eyrarbakka öflugur sparisjóður sem starfaði með blóma, en útlánaheimildir hans þó mjög takmarkaðar.
Menn lögðu þó ekki árar í bát, því bankamálið er flutt fyrir alþingi 1917 þannig að heimilt sé að stofna bankaútibú í Árnessýslu. Það datt því engum annað í hug en að bankaútibú yrði stofnað á Eyrarbakka sem þá var fjölmennasta byggðarlagið á suðurlandi og húsakostur betri en annarstaðar þekktist austan fjalls.
Á Selfossi var aðeins eitt hús og örfá kot. Tryggvaskáli sem Tryggvi Gunnarsson lét byggja sem vinnuskála og smiðju fyrir brúarsmiði sína árið 1890. Skálinn var úr timbri og lítt við haldið en þó sæmilega byggt, en þar ákvað Landsbankinn að setja niður útibú sitt þann 4 október 1918 mörgum til mikillar furðu.
Eina skýringin á þessari ákvörðun bankanns getur aðeins verið sú að þeir hafi ekki haft áhuga á versluninni eða útgerðinni við ströndina því sparisjóðurinn gat séð um þá, heldur hinni fjölmennu bændastétt í fjósömustu sveitum landsins. Þarna var brúinn sem tengdi saman Ölfusið, Flóann, uppsveitirnar, Skeiðin og hreppanna. Þá var tekið að hilla undir vélvæðingu landbúnaðarinns, en það sama ár kom fyrsta dráttarvélin til landsins af gerðinni Avery. Sunnlenskir bændur voru hinsvegar íhaldssamir og lítt ginkeyptir fyrir nýjungum þó þeir eigi í dag heimsmet í traktorum á hvern hektara. Sennilega hafa fyrstu traktorar sunnlendinga komið í sveitirnar einhverntíman eftir 1930.
Starfsfsmönnum útibúsins þeim Eiríki Einarssyni útibústjóra, Guðmundi Guðmundssyni féhirði og Guðmundi Helgasyni bókara var komið fyrir í Tryggvaskála sem annars var lítt heppilegur fyrir bankastafsemi, enda átti áinn það til að flæða inn á gólf.
Fyrstu árin var afgreiðslutími stopull viðskiptin sára lítil og innlán óveruleg. Þrátt fyrir það var bankinn þegar farinn að huga að nýju húsnæði. Var það úr að flytja vandað norskt timburhús sem Landsbankinn átti vestur í Búðardal hingað austur þó slík framkvæmd svaraði engan veginn kostnaði. Húsið var tekið niður og flutt sjóleiðina til Eyrarbakka og síðan sleðaflutt á ís upp á Selfoss þar sem það var reist á ný og tekið í notkun seint á árinu 1919. Framundan voru erfið ár, gjaldeyriskreppur og bankakreppan 1930 sem Landsbankinn tórði en Íslansbanki féll.
Nýtt húsnæði var byggt fyrir útibúið, vandað og veglegt steinhús sem tekið var í notkun 1953 og hefur sett svip sinn á bæinn síðan. Hagur útibúsins vænkaðist til muna enda byggðarlagið í örum vexti er hér er komið sögu. Árið 1967 námu innlán 246 milljónum en fyrsta starfsárið aðeins 50 þúsundum.
Seint og um síðir setti Landsbankinn upp útibú á Eyrarbakka og Stokkseyri. Það mun hafa verið árið 1970, fyrst í aðstöðu frystihúsins á Eyrarbakka, síðan í kaupfélagshúsinu og að síðustu með afgreiðslu á hreppskrifstofunni. Tímarnir breytast og þörfin fyrir útibú minnkaði óðum. Afgreiðslunum á Eyrarbakka og Stokkseyri var lokað 2012 og mörg minni sveitarfélög máttu upplifa það sama eftir bankahrunið 2008. Á tímum snjallvæðingar er öll bankaþjónusta komin í snjalltækin og útibú því orðin úrelt.
Bankarnir munu því hverfa sjónum manna í hinum stærri bæjum líka og ráp og biðröð í bankann heyrir sögunni til. Snjalltækin hafa leyst þetta fyrirbæri af hólmi. Þann 27. nóvember 2020 var hið veglega Lansbankahús á Selfossi selt Sigtún þróunarfélagi sem m.a. stendur að uppbyggingu miðbæjar á Selfossi í anda horfinna íslenskra húsagerðar.
Skrifað af oka
01.05.2021 23:36
Síðara blómaskeið þorpsins
Það má segja að síðara blómaskeið Eyrarbakka hafi hafist laust fyrir 1960 með aukinni vélbátaútgerð, fiskvinnslu og iðnaði. Þetta blómaskeið stóð þar til aldamótin 2000 þegar nýtt hnignumarskeið hófst. Hápunkturinn mun hafa verið í kringum 1970 með stórauknum hafnarframkvæmdum.
Árið 1967 var aðalatvinnuvegur Eyrbekkinga sjávarútgerð en þá voru fimm 60tn bátar á vertíð og tvær fiskvinnslustöðvar, Hraðfrystihúsið og Fiskiver sf. en stuttu síðar bættist Einarshöfn hf. við með saltfiskverkun og áratug síðar hófst sameiginleg togaraútgerð með Selfossi og Stokkseyri.
Hjá þessum fyrirtækjum og bátum störfuðu á bilinu 140 - 150 manns.
Plastiðjan hf. skaffaði störf fyrir 15 manns.
Vélaverkstæði Guðjóns Öfjörð var með 3-4 menn í vinnu og trésmiðir voru nokkrir.
Litla Hraun mun hafa veitt 10-12 þorpsbúum vinnu en líka fólki utan hreppsins. Í verslun munu hafa starfað 7-10 og við kennslu 4-5 og annari opinberri þjónustu 4-5. Við garðyrkju og annan landbúnað störfuðu um 10 manns að staðaldri. Allnokkrir sóttu vinnu utan hreppsins, aðalega í vegagerð.
Byrjað var á hafnargerðinni um 1960 og hafnargarðinum mikla 1963 en fullgerður átti hann að vera 330 metrar, en nú fyrir allöngu hefur landtenging hans verið fjarlægð.
Um 1980 var sýnt að byrjað væri að fjara undan og var þá reynt að sporna við fótum með brú á Ölfusárósum og álpönnufyirtækinu Alpan. En um aldamótin 2000 var öll stærri fiskvinnsla að leggjast af ásamt megninu af útgerðinni. Banki og pósthús hvarf úr þorpinu ásamt verslun. Það sama henti iðnfyrirtækin svo á skömmum tíma var ekkert eftir nema Litla-Hraun, Elliheimilið og Skólinn.
Ferðaþjónusta tók að ryðja sér til rúms eftir fjármálakreppuna 2007 og átti sinn góða tíma fram að heimsfaraldrinum sem hófst veturinn 2019.
Skrifað af oka
01.05.2021 22:08
Plastiðjan
Skrifað af oka
30.04.2021 23:23
Sjóminjasafnið og Farsæll
Það mun hafa verið árið 1962 þegar Sigurður Guðjónsson á Litlu-Háeyri byrjaði að sinna safnamálum á Eyrarbakka við litla hrifningu hreppsnefndarmanna. Hóf hann því þetta þrekvirki upp á eigin spýtur. Hann byrjaði á að grafa skipshræ nokkurt upp úr sandinum við Háeyrarvör, það eina sem eftir var sinna tegundar og hét Farsæll og Páll Grímsson þá nýfluttur vestur í Nesi í Selvogi átti og gerði út frá Þorlákshöfn. Þetta er mikið skip, svokallur teinæringur sem Steinn Guðmundsson í Steinsbæ skipasmiður á Eyrarbakka hafði smíðað árið 1915.
Hið næsta verkefni Sigurðar var að byggja skýli yfir skipið það sama ár og á eigin kostnað, því hvorki hreppurinn né aðrir vildu gefa þessu gaum eða styrkja á nokkurn hátt. Skýlið mun hafa staðið á þeim slóðum sem þvottaplan 'sjoppunnar' stendur í dag og fékkst reist fyrir velvilja lóðarhafa. Þessi skúr stóð þar til Sjóminjasafnið var reist. Sigurður reif síðan skúrinn og stóð skipið þar úti í eitt ár, þar til unt var að koma því fyrir í nýja húsinu.
Nýja húsið reisti Sigurður á tímabilinu 1969 til 1979 einnig upp á eginn reikning, því enginn hreppsmaður eða opinber aðili vildi leggja nafn sitt við varðveistlu á gömlu og úreltu skipsflaki.
Húsið er háreist svo skipið geti notið sín undir fullum seglum.
Það var ýmislegt annað tengt sjósókn og lífinu í þorpinu sem Sigurður dró í skjól og varðveitti.
Farsæll er tólfróið skip, en hér um slóðir þurftu sjómenn að reiða sig meira á árarnar fremur en seglin, því hér er stöðugt vesturfall sem erfitt var viðureignar og máttu menn stundum þakka fyrir að geta haldið í horfinu.
Árið 1923 seldi Páll skipið Kristni Jónssyni, síðar byggingameistara á Selfossi. Hann gerði það út nokkur ár, en þá tók við Halldór Magnússon frá Hrauni í Ölfusi í tvö ár. Þá tók við skipinu Jón Jakobsson frá Einarshöfn. Þá kemur skipið austur á Eyrarbakka og notað sem "farþegaskip". En það var kallað svo á Bakkanum þegar hóað var í mannskap til að taka einn og einn róður þegar vel gaf á sjó og aflavon var.
Mótor var settur í skipið til að gera það nýtískulegra þegar ekki fengust lengur menn undir árar, en það dugði skamt og var skipinu lagt upp í Háeyrarvör skamt vestan við Sunnuhvol og grófst þar í sandinn og skældist undan farginu.
Skipið var nokkuð illa farið og mjög fúið í umgjörð og efstu borðum. Áður hafði Fiskifélagið látið gera nokkuð við skipið því þeir voru með áform um að varðveita það, en þau áform runnu út í sandinn bókstaflega.
Jóhannes Sigurjónsson skipasmiður á Gamla-Hrauni gerði síðan við skipið að fullu og lauk því tæpu ári fyrir andlát sitt.
Skip af þessu tægi voru mæld með hnefamáli, t.d var einn hnefi frá þóftu undir hástokkinn. Farsæll var smíðaður úr furu og voru 14 menn í áhöfn.
Í dag er sjóminjasafnið mikil þorpsprýði og hið eistaka djásn kúrir þar til sýnis forvitnum ferðalöngum.
Páll Grímsson var frá Óseyrarnes, en þegar hann var formaður á Stokkseyri var ort um hann þessi vísa:
Bjarni slynga happa-hönd,
hefir á þingum vanda,
djarfur þvingar ára-önd
út á hringinn-landa.
Frækinn drengur fram um ver,
fiskað lengi getur.
Stýrir "Feng" og eitthvað er
ef öðrum gengur betur.
hefir á þingum vanda,
djarfur þvingar ára-önd
út á hringinn-landa.
Frækinn drengur fram um ver,
fiskað lengi getur.
Stýrir "Feng" og eitthvað er
ef öðrum gengur betur.
Skrifað af oka
29.04.2021 22:50
Veðurfar í Árborg
Veðurfar í Árborg telst milt m.v. landið í heild en úrkomusamt. Veðurathuganir hafa lengst af verið stundaðar á Eyrarbakka en fyrir áratug var bætt við sjálfvirkri veðurstöðin sem hefur nú alfarið tekið við hlutverki veðuathugunarmannsinns. Fyrir fáum árum gekkst bæjarfélagið fyrir veðurstöð á Selfossi og vegagerðin kom upp stöð við Ingólfsfjall.
Haldbær langtímagögn eru hinsvegar frá veðuathugunarstöðinni á Eyrarbakka.
[ ] Meðal hiti áranna 1931 -1960 var 4,6°C
[ ] Meðal hiti áranna 1975 - 1987 var 4,0 °C
[ ] Meðal hiti ársins 2019 var 5,2°C
[] Júlí er hlýastur en janúar og febrúar kaldastir.
[ ] Meðalúrkoma er um1342 mm á ári.
[ ] Október er úrkomusamastur en maí og júní þurrastir. Úrkomusamara er ofan til á svæðinu en þurrara við ströndina.
[ ] Algengustu vindáttir í þessari röð: NA-SA-SV-N-NV-S-A-V
[ ] Nóvember, desember, janúar og febrúar eru vindasamastir. Maí, júní, júlí og ágúst eru lygnastir.
Nýtt hitamælaskýli og úrkomumælir var settur niður á Eyrarbakka 1961 og var í notkun til 2018. Sama ár var byrjað á veðurathugunum í Hveragerði.
Skrifað af oka
26.04.2021 22:43
Byggðamerkið
Árið 1983 auglýsti Eyrarbakkahreppur meðal íbúa eftir hugmyndum að merki fyrir byggðarlagið. Nokkrar tillögur bárust og var ákveðið að taka upp byggðamerki sem byggt var á hugmyndum Rutar Magnúsdóttur á Sólvangi og Eiríks Guðmundssonar í Hátúni. Merkið er í bláum lit og sýnir sundmerkin gömlu á stílfærðri mynd á sjógarðinum sem á í dag 222 ára gamalt upphaf.
Nýtt byggðarmerki sveitarfélagsins Árborgar var tekið í notkun 12. nóvember 2000. Sérstök nefnd valdi merkið úr 48 tillögum sem bárust í opinni samkeppni um nýtt byggðarmerki.
Nýtt byggðarmerki sveitarfélagsins Árborgar var tekið í notkun 12. nóvember 2000. Sérstök nefnd valdi merkið úr 48 tillögum sem bárust í opinni samkeppni um nýtt byggðarmerki.
Þó byggðamerki Eyrarbakka sé ekki lengur opinbert sveitarfélagsmerki er það enn við lýði sem félagslegt tákn þorpsbúa og óspart flaggað á tillidögum.
Skrifað af Oka
20.04.2021 22:05
Iðnaðarmannafélagið
Iðnaðarmannafélag Árnessýslu var stofnað á Eyrarbakka 1943 og í framhaldi af því var stofnaður Iðnskóli sem starfaði í 10 ár eða þar til skólinn var fluttur á Selfoss. Þetta var fyrsti dagskólinn á landinu, en annars voru iðnskólar almennt kvöldskólar. Hver önnur stóð í tvo mánuði.
Eiríkur Gíslason trésmiður var fyrsti formaður og upphafsmaður að félaginu. Árið 1959 var stofnað félag byggingamanna í Árnessýslu FBÁ á Selfossi og tók það við hlutverki Iðnaðarmannafélagsins. FBÁ sameinaðist síðar félagi iðn og tæknigreina FIT.
Heimild: Vigfús Jónsson/Sveitastjórnarmál 1985. /FIT.is
06.04.2021 22:31
Fyrir grúskara
Allar færslur frá 2005 til 2020 má finna í stikunni hér til hægri og ad ofan
Skrifað af oka
06.04.2021 00:29
Álfur og Álfstétt
Álfur hét madur Jónsson sem lét sér fátt fyrir brjósti brenna
og drykkfeldur nokkud. Vinnumadur var hann ad Óseyrarnesi ásamt konu sinni um 1847 (ábúd
á ödrum Nesbænum 1855). Fluttist sídan ad Nýjabæ á Eyrarbakka og ad sídustu austur
á Hól í Hraunshverfi og þadan upp ad Medalholtshjáleigu í Flóa. Þad var mikil fátækt um midbik 19 aldar og reyndar allsleysi hjá flestum í þorpinu. Álfur var duglegur
til allra verka, hagur á járn og tré og réri til sjós í Þorlákshöfn þá er hann var
í Óseyrarnesi. Sídan af Bakkanum hjá Þorleifi ríka á Háeyri, formadur á skipi hans
og frá Loftstödum. Á þessum árum voru gerd út 30 - 40 áraskip á Eyrarbakka og sjón ad sjá þessum skipum radad upp medfram allri ströndinni og birgin og beituskúranna
þar upp med sjógardinum. Þá var mikid um ad vera, skipin tví og þríhladin af fiski
og stundum med seilad aftanní. Stundum voru menn sendir út á skerin til ad taka
vid seilunum og draga upp í fjöru. Vermenn komu úr sveitum alstadar ad og nóg var
af brennivíni til ad skola sjóbragdid úr kverkunum. Svo rammt kvad ad drykkjuskap
ad menn seldu jafnvel skó og sokka barna sinna og naudsynjar heimilanna fyrir krús
af brennivíni, og sáu ýmsir höndlarar sér leik á bordi um vertídina. Fæda þorpsbúa
um þessa tíd var adalega fiskur, söl og grautur úr bankabyggi. Í hallæri var þad
líka 'Mura' rótartægjur. Kál stód stundum til boda. Til hátídabrigda var keypt skonrok.
Á jólum var börnum bodid í Faktorshúsid upp á graut med sýrópi og eitt tólgarkerti
hvert til ad fara med heim. Um sumarid fylltist þorpid af lestarmönnum ofan úr fjarlægustu
sveitum med ullina sína. Þá var líka eins gott ad nóg væri til af brennivíni ofan
í gestina.
Þarna gátu menn litid augum og heilsad upp á Þurídi formann,
lágvaxin kona sem ávalt gekk um í karlmannsfötum, en landsfræg eftir ad hún sagdi
til Kambránsmanna. En hún var ekki sú eina, því medal lestarmanna var kerling ein
eftirtektaverd. Hún hét Ingirídur, stórskorinn, hardeygd og tröllsleg. Hún gekk
med hatt og í karlmannsfötum og gaf ödrum körlum ekkert eftir.
En aftur ad Álfi. Hann átti frumkvædi ad því ad leggja veg þann
á Eyrarbakka er enn ber nafn hans, þ.e Álfstétt. Vegurinn var lagdur medfram og
yfir fúakeldur og fen svo fólk ætti betra med ad komast upp í mógrafir (mór notadur
til eldsneytis) og slægjulanda sinna. Þetta var fyrsti vegarspottinn sem sérstaklega
var byggdur sem slíkur á Eyrarbakka.
Skrifað af oka
04.04.2021 22:23
Rafstöðin 1920
Árið 1920 var keypt díselrafstöð fyrir Eyrarbakkahrepp sem hreppurinn rak þar til Útvegsbankinn tók reksturinn yfir. Kristinn Jónasar í Garðbæ sá síðan um rekstur stöðvarinnar lengst af. Þegar Sogsvirkjun hafði tekið til starfa og lína lögð niður á strönd var rekstri stöðvarinnar sjálfhætt.
Áður voru tvær litlar díselrafstöðvar í notkun á Bakkanum og var önnur í Fjölni, en þar rak Haraldur Blöndal samkomu og kvikmyndahús.
Skrifað af oka
02.04.2021 23:28
Árborg fortídar-1850 til nútídar.
Þad má med sanni segja ad um midja 19 öld hafi Eyrarbakki verid
nafli alheimsins í hugum íslendinga og ekki síst Sunnlendinga, því þangad komu menn
vída ad til útrædis og verslunar eins og þekkt er. Öldum saman var Eyrarbakki nátengdur
erlendri verslun og skipaferdum og íbúum stadarinns fór stödugt fjölgandi þó ekki
sé saman ad líkja vid Árborg nútímanns hvad fólksfjölgunina snertir ad ödru leiti
en því ad huga þurfti ad menntun barnanna. Í landinu var enginn eginlegur skóli fyrir börn sem svo mætti kalla, en nú stód hugur nokkura flóamanna til ad setja slíka stofnun
á fót enda var þörfin brýn. Oft var samtakaleysi sunnlendinga þrándur í götu enda
og fátækt og örbyrgd landlæg í þessum landshluta, ekki síst einmitt vegna þess.
Þad var því álitid ad yrdi mikid verk forgöngumanna ad sannfæra alþjód um ágæti
slíkrar skólastofnunar, en raunin vard önnur því flestir tóku þessum hugmyndum fagnandi.
Í nánd vid kaupstadinn voru um 50 býli og börn á aldrinum 7-14
ára á milli 30 og 40 talsins. Í Stokkseyrarhverfi voru 30 býli og 20 börn á þessum
aldri og ríflega annad eins á Bakkanum.
Forgöngumenn fyrir stofnun hjálparsjóds fyrir barnaskólann voru
þeir Gudmundur Thorgrímsen verslunarfulltrúi á Eyrarbakka, Páll Ingimundarsson prestur
í Gulverja og Stokkseyrarsókn og Þorleifur Kolbeinsson hreppstjóri á Litlu-Háeyri.
Skólinn var sídan formlega stofnadur árid
1852.
Á næstu 100 árum á eftir voru mörg framfaraskref stigin á svædinu sem mætti kalla Árborg
fortídar sem saman stód af Eyrarbakka-Stokkseyrar-Sandvíkurhreppi og sídar Selfosshreppi.
Aukin verslun, rjómabú, brúun ölfusár, mjólkurbú, sláturhús, vegaumbætur, áveita,
fráveita, kaupfélög, sparisjódur, sjómannaskóli, hafnarbætur, vélbátaútgerd, fiskvinnsla, fangelsi, sjúkrahús, gardræktun, uppgrædsla, skógrægt, rafmag, sími, pósthús, vatnsveita
og upphaf hitaveitu og svo mætti lengi telja. Frá midri 20 öld hófst hægfara hnignun á svædinu vid ströndina þegar stórverslunin hvarf med öllu og nádi hnignunin hámarki skömmu fyrir
aldamótin 2000. Reynt var ad sporna vid þeirri þróun med aukinni útgerd og hafnarbótum, idnadaruppbyggingu og brúun Ölfussárósa og kaup á skuttogara. Þessar tilraunir fjörudu út á nokkrum árum, sem og leiddi sídar af sér sameingu þessara 4 hreppa í þad sem nefnt er Árborg. Nú undanfarn 20 ár hefur verid allnokkur stígandi í þróun svædisins
og mikil fólksfjölgun og uppbygging einkum á Selfossvædinu.
Í sandvíkurhreppi hefur byggst upp íbúakjarni, svokalladar búgardabyggdir og þar er uppbygging enn í fullum gangi. Íbúdahverfi hafa byggst upp í bádum þorpunum vid ströndina, Hulduhólshverfid og Hjalladælin á Eyrarbakka og Ólafsvallahverfid á Stokkseyri.
Dálitlu af opinberu fé hefur verid varid til þorpanna frá sameiningunni fyrir 20 árum. Byggt var vid báda leikskólanna, Brimver og Æskukot og nýtt skólahús byggt á Stokkseyri og til vidhhalds obinberra bygginga. Vatnsveita var tengd vatnsveitu Selfoss. Gangstéttir endurnýjadar af stórum hluta í bádum þorpum og lítilega endurnýjad af malbiki. Byggdur var svokalladur Fjörustígur sem tengir þorpin tvö saman fyrir gangandi og hjólandi. Fuglafridland var stofnad á Óseyrarmýrum. Tjaldsvædum komid upp á bádum stödum. Leiksvædum fyrir börn. Byggdasafn Árnessýslu fékk heimilisfesti í Húsinu og þad vaxid og dafnad. Hjúkrunarheimili fyrir aldrada stækkad.
Naudsynlegt er ad hlúa áfram ad þessum samfélögum sem hafa ad geyma mikla sögu menningar, verslunar og atvinnuhátta fyrri tíma. Þessari arfleid þarf ad vera hægt ad gera gód skil í tíma og rúmi og er Byggdasafnid besti vettvangur til þess eins og þegar stór vísir er ad med vardveislu Hússins, áraskipsins Farsæl, Beituskúrinn og Eggjaskúrinn, Rjómabúid, þurídarbúd og Kirkjubæjarinns og svo nú nýverid med mun bættri sýningaradstödu í Alpanhúsinu og kaup þjódminjasafnsins á húsinu Eyri.
Skrifað af oka
Flettingar í dag: 78
Gestir í dag: 14
Flettingar í gær: 444
Gestir í gær: 18
Samtals flettingar: 378473
Samtals gestir: 42916
Tölur uppfærðar: 31.3.2025 08:30:26
