Útgerðin á Eyrarbakka í Sögulegu samhengi: 

Eyrarbakki var sögulega mikilvægur hafnarbær fyrir suðurlandsundirlendið og þjónaði sem verslunarmiðstöð fram á fyrri hluta 20. aldar. Á Lýðveldistímanum (frá 1944) hafði mikilvægi staðarins sem hafnar minnkað vegna lélegra náttúrulegra hafnarskilyrða og brúargerðar yfir Ölfusá, sem færði viðskipti annað. Á landsvísu gekkst sjávarútvegur Íslendinga undir mikla nútímavæðingu eftir 1944, knúinn áfram af efnahagslegum uppsveiflum síðari heimsstyrjaldarinnar og fjárfestingum í nútíma flota, sem breytti Íslandi í eitt auðugasta land heims um miðja 20. öld.

Þróun útgerðar: 

Uppgangur og nútímavæðing eftir stríð (1944–1960):

 Stríðshagkerfið, knúið áfram af breskum og bandarískum hernámum, dreifði fjármagni til Íslands, útrýmdi atvinnuleysi og hækkaði laun. Þetta leiddi til metnaðarfullrar áætlunar um að nútímavæða fiskiskipaflotann á fimmta og sjötta áratug síðustu aldar, þar sem Ísland eignaðist fhölda síðutoga (500–600 brúttótonn). Árið 1960 voru þessir togarar almennt í stærri höfnum eins og Reykjavík, Hafnarfirði og Akureyri, en Eyrarbakki naut ekki góðs af þessari þróun, einkum vegna slæmra hafnarskilyrða.

Sjávarútvegur á Eyrarbakka byggðist á smærri starfsemi, svo sem róðraskipum og síðar vélknúnum bátum. Breyting sem þróaðist eftir 1905 og úrelti hefðbundnar árabátaveiðar snemma á 20. öld. Eyrarbakki, Stokkseyri og Þorlákshöfn voru nokkuð samstíga í þessari þróun fyrstu áratugi vélbátaútgerðar og all mikil samvinna milli þessara útgerðarbæja.

Hraðfrystihús var starfrækt á Eyrarbakka um miðja 20. öld, sem endurspeglaði kröftuga þróun byggðarlagsins tengda fiskveiðum. Þessi stöð lokaði þó á tíunda áratugnum, sem markaði verulegan samdrátt í fiskvinnslu á staðnum. 

Áskoranir og hnignun (1970–1990):

 Fiskveiðar á Íslandi stóðu frammi fyrir áskorunum á kreppunni miklu og í sveiflum á markaði eftir stríð, en fiskveiðar á Íslandi náðu sér á strik með tækniframförum. Hins vegar komu takmarkanir á höfninni við Eyrarbakka í veg fyrir að hægt væri að hýsa togara, sem voru í auknum mæli staðsettir í stærri höfnum. Eyrarbakki, Stokkseyri og Selfoss gerðu þó tilraun með að gera út skuttogarann Bjarna Herjólfsson um nokkur ár, en útgerð hans reyndist óhagkvæm og að lokum var togarinn seldur.

Á áttunda áratugnum færðist fiskveiðiiðnaðurinn á Íslandi í átt að stærri verksmiðjuskipum sem unnu og frystu afla um borð og með tilkomu kvótakerfisins og tilfærslu á fiskveiðiheimildum áttu minni sjávarpláss undir högg að sækja. Lokun fiskvinnslustöðvarinnar á Eyrarbakka á tíunda áratugnum endurspeglar þessa þróun. Atburðir svo sem þegar bátar fórust, strönduðu eða ráku upp í fjöru í stórviðrum átti sinn þátt í hnignun útgerðar frá Eyrarbakka. 

Sjóminjasafnið á Eyrarbakka varpar ljósi á sögulega þýðingu svæðisins í fiskveiðum, sem tóku að dvína mjög undir lok 20. aldar.

Sjávarútvegur á Eyrarbakka hefur ekki upplifað neina endurreisn enda höfnin úrelt og fiskvinnsla aðeins í smáum stíl fyrir tilstilli smábáta. Efnahagur þorpsins hefur færst í átt að ferðaþjónustu, þar sem aðdráttarafl eins og Sjóminjasafnið og söguleg hús draga að sér gesti. 

Smábátafiskveiðar kunna að haldast áfram, en þær eru ekki verulegur efnahagslegur þáttur samanborið við sögulegt tímabil eða önnur svæði á Íslandi

Bátaeign Eyrbekkinga 1928-1969

Heimild: Handrit á ensku Júl 1970 ljósrit : Fishing-ship at Eyrarbakki. Tekið upp úr sjómanna almanaki.

Að morgni 13.apríl 1926 reru 17 bátar af Eyrarbakka og Stokkseyri. Þegar á daginn leið gerði  landsynningsrok og brim svo mikið, að aðeins nokkrir bátar gátu  lent heima, (aðeins 5 bátar náðu höfn á Stokkseyri og 4 á Eyrarbakka) en hinir urðu að láta  fyrirberast úti á rúmsjó. Þegar heimamönnum þótti sýnt, að bátarnir gátu ekki náð landi var símað til stjórnarráðsins og það beðið að hlutast til um það, að varðskipið Fylla og önnur skip, sem til næðist væru beðin að koma bátunum til hjálpar. Var þá strax sent skeyti til allra skipa á þessu svæði og þau beðin að líta eftir bátunum. Strax um kvöldið voru fimm íslenskir togarar komnir á vettvang til hjálpar, þeir Skallagrímur, Belgaum, Hannes ráðherra, Earl Kitchener og Gyllir. Tók Gyllir einn bátinn "Trausta" og dróg hann til Reykjavíkur, en Skallagrímur bjargaði áhöfninni af "Öðlingi", bát frá Eyrarbakka (ÁR 148 vélbátur Árna Helgasonar í Akri). Liðaðist hann sundur og sökk, (skipsflakið rak á land við Grindavík) en skipverjar komu með Skallagrími til Reykjavíkur. Belgaum, Hannes ráðherra og Earl Kitchener fylgdu hinum 7 bátunum, sem eftir voru til Vestmannaeyja.

Sveinn Árnason fyrrum nágranni minn í Nýjabæ minntist eitt sinn á þennan atburð, en hann mun þá hafa verið 13 ára er faðir hans var með Öðling. Eftir barning allan daginn berandi ótta og kvíða í brjósti á lítilli bátskel í aftaka veðri handan við brimgarðinn, varð það þeim mikill léttir þegar þeir sáu togarann Skallagrím sér við hlið. En þó höfðu þeir aldrei orðið eins hissa og þakklátir þegar þeir þekktu manninn sem rétti fram höndina og kippti þeim um borð, en það reindist vera nágranni þeirra feðga, Sigurður Guðjónsson frá Litlu-Háeyri sem þá var háseti á Skallagrími, en átti síðar eftir að stýra því skipi farsællega öll heimstyrjaldarárin. Við annað tækifæri átti þessi frækni togaraskipstjóri eftir að fylgja þeim feðgum fyrir Reykjanesið, en þeir höfðu þá keypt bát frá Akranesi og lentu í miklum barningi á hemleið.

Heimild: Aldan 1926  

Mynd-Skallagrímur RE:http://www.mikes-place.connectfree.co.uk/icegal/skallagrimur.html

Eldri frásögn Brimið á Bakkanum: Hrakningar á miðunum

Um hádegisbil 2. maí 1931 var Línuveiðarinn "Pétursey " stödd um eina sjómílu frá Krísuvíkurbjargi. Heyra bátsmenn hvar blásið er í þokulúður uppi á bjarginu og bregður Guðjón Jónsson skipstjóri sjónauka sínum á loft. Verður hann þá var við vélbát í klettaskoru framan í bjarginu og sex menn á bjargsillu þar fyrir ofan veifandi þjóðfánanum. Var um að ræða vélbátinn Íslending frá Stokkseyri, en vökumaðurinn hafði sofnað á verðinum og bátinn rekið upp í klettana og brotnað. Guðjón sendi léttbát til þeirra undir bjargið og sigu mennirnir af Íslendingi niður í hann í tveimur hollum, þeir voru síðan selfluttir um borð í vélbátinn "Muninn" er þá kom að björgunaraðgerðum. Mennirnir, sem í skipreikanum lentu,  voru  Ingimundur  Jónsson  formaður, eigandi bátsins, Bjarni Sigurðsson, Kristján  og Sigurður  bræður, Hreinssynir, og Einar Vilhjálmsson, en þeir höfðu þá allir hangið á sillunni í 12 stundir.

Íslendingur II var 12 tn. 15 ha. Alpha motor. Smíðaður í Vestmannaeyjum 1915, (hét "Lára")

Þann 10. febrúar 1926 var eftirfarandi merking veiðafæra samþykt fyrir Stokkseyrarbáta:

"Sylla", Ijósgrænt. "Björgvin", 2 Ijósgræn. "Baldur", blátt.  "Svanur", brúnt. "Fortúna", hvítt. "Aldan", dökkgrænt. "Friður", 2 dökkgræn. "Íslendingur"; svart. "Stakkur", 2 svört. "Heppnin", grænt, rautt. "Inga", hvítt, grænt. Var bátsmerkið nær ás (á linu) og fjær nethálsi.  

Sýslumerkið  var rautt.

Ægir 1927.

Sýsluliturinn var rauður. Á neti: ca. hálfhringur á miðri kúlu, en á lóð: á miðjum taumi. En merki hvers báts voru samsvarandi hálfhringur  í mismunandi litum og voru þau staðsett á lóð, milli önguls og sýslumerkis, en á netum voru þau höfð á botni kúlunnar. Litirnir voru þessir:

Mb. "Sæfari", Guðfinns Þórarinssonar hafði grænt merki.

- Halkion, Vilbergs Jóhannssonar var með ljósblátt merki.

- Freyja, Jóhanns E. Bjarnasonar hafði hvítt meki.

- Framtíðin, Kristinns Vigfússonar hafði gult merki.

- Öldungur, Jóns Bjarnasonar var með svart merki.

- Öðlingur, Árna Helgasonar var með brúnt merki.

- Olga, Jóns Gíslasonar hafði grátt merki.

- Trausti, Jóhanns B. Loftssonar var með hvítt og blátt.

- Freyr, Jóns Helgasonar hafði grænt og gult merki.

Heimild: Ægir 1926- Guðmundur Ísleifsson.

Hinn 17. apríl 1922 kl. 4-5 að morgni fór mótorbáturinn "Atli" frá Stokkseyri vestur í Hafnarforir að vitja um net. Sjó brimaði mjög skyndilega á meðan. Rétt fyrir hádegisbilið kom báturinn að Stokkseyrarsundi og lá þar til lags um tíma, eins og venjulegt var, þegar mikið brimaði, lagði síðan á sundið er þeim þótti lag, en yst á sundinu, á boða þeim er Skotur (eða Skjótur) nefnist fyllti bátinn og fórst hann með allri áhöfn.

Formaðurinn var hinn ungi og efnilegi sjósóknari Bjarni Sturlaugsson frá Starkaðarhúsum, ekkjumaður um þritugt og átti hann eitt barn. Hásetar voru: Einar Gíslason, bóndi frá Borgarholti, alkunnur formaður á Stokkseyri; hann mun hafa verið á sextugs aldri og átt uppkomin börn. Þorvarður Jónsson, sonur Jóns kaupmanns Jónassonar á Stokkseyri, var þá á 17 ári. Þorkell Þorkelsson frá Móhúsum, sonur Þorkels sál. Magnússonar, sem lengi var talinn meðal mestu fiskimanna og sjósóknara á Stokkseyri, en druknaði þar nokkrum árum fyrr. Guðmundur Gíslason frá Brattholtshjáleigu, Markús Jónsson frá Útgörðum (ættaður úr Rangárvallasýslu) og Guðni Guðmundsson frá Móhúsum, ættaður af Rangárvöllum (Ekru -Oddahverfi). Frá Stokkseyri reru alls 4skip og af Eyrarbakka tvö þennan dag. En þeim tókst öllum að lenda, en við illan leik.

Atli var 10 tonn með  12ha Hein vél. Smíðaður á Stokkseyri 1916 af Gunnari M Jónssyni. Kristján Guðmundsson í Búðarhamri var formaður á honum um tíma.