Lokið var við byggingu "Bátabryggjunnar" á Eyrarbakka, en vinna við hana hófst 1945 á hleininum við "Festarsteininn".  Hana mátti nota við lágsjávarstöðu, en eldri bryggjurnar var aðeins unt að nota á flóði. Þrír bátar voru þá gerðir út af Bakkanum. Staurar fyrir háspennulínu frá Sogsvirkjun og niður á strönd voru reistir um sumarið og störfuðu 14 manns við að grafa holur fyrir þá. Staurarnir komu frá Kanada. Borað var eftir köldu vatni á Bakkanum, en borinn sem til þess var notaður var í eigu Rafmagnseftirlits Ríkisins. Margir sjómenn og verkamenn á Eyrarbakka störfuðu við hafnargerð í Þorlákshöfn svo tæpt var á að næðist að manna Bakkabátana. Byggingu Háeyrarholla var lokið á þessu ári, en Skúmstaðaholli var byggður 1929 og Hraunsholli 1933, en þessi holræsi þvert í gegn um þorpið losuðu vatn af mýrinni, og hin tvö síðarnefndu einnig skólp.

 

 Pólitík: Hreppsnefndarkosningar fóru fram 27. janúar 1946 og voru 339 á kjörskrá. Vigfús Jónsson forstjóri HE leiddi A-listann. Sósialistar buðu fram undir D- listinn og Sjálfstæðismenn undir B- lista. Kjartan Ólafsson forstjóri frá Sandprýði [Bróðir Maríusar ljóðskálds] leiddi framsóknarmenn með C-listann. Fóru leikar þannig að Alþýðuflokkurinn (A) fékk hreinann meirihluta, eða 172 atkv. og 4 menn. Sjálfstæðisflokkur (B) fékk 82 atkv. og 2 menn kosna. C listi framsóknar fékk 38 atkv. og 1 mann. D listi Sósialista fékk 28 atkv, en engann mann. Meirihluti hreppsnefndar var því þannig skipuð:  Vigfús Jónsson, Bjarni Eggertsson, Guðmundur J Guðmundsson og Ólafur E Bjarnason. Í tilefni úrslitanna blésu Kratarnir til stórdansleiks í Fjölni, sem var vel sóttur þrátt fyrir leiðinda veður, en óveður gekk þá yfir sunnanvert landið. Útifund hélt svo Alþ.fl. Reykjavíkur á Eyrarbakka miðsumars. Tvær ungur stúlkur sungu og léku undir á gítar. Ársæll Pálsson leikari söng gamanvisur, Pétur Pétursson útvarpsþulur las upp ættjarðarkvæði og Árnesingurinn Helgi Sæmundsson, flutti ræður.

 

 Hátíðir: 17. júní hátíðahöldin hófust kl. 8 árdegis, en þá voru flögg dregin að húni á Eyrarbakka svo að þorpið var eitt haf af flöggum. Því næst var guðsþjónustu í kirkjunni þar sem Árelíus Níelsson messaði, en síðan var safnast saman við barnaskólann og gengjð fylktu liði [Fremst gengu skátar, þá börn sem öll báru litil flögg, þar næst unglingar og síðast fullorðna fólkið.] undir fánum á svæðið norðan við kirkjuna og hófst þar útisamkoma. Vigfús Jónsson oddviti flutti ávarp, en því næst sýndu 14 stúlkur klæddar fornbúningum, vikivaka undir stjórn Sigríðar Guðjónsdóttur leikfimikennara. [Sjö þeirra voru klæddar upphutsbúningi, en hinar sjö klæddar sem karlmenn í skrautlegum skikkjum. Búningarnir voru gerðir af kenslukonunni sjálfri. Þótti hópurinn glæsilegur, þar sem hann dansaði á grænni flötinni, okkar gömlu vinsælu þjóðdansa.] Þá flutti Sigurður Kristjáns kaupm. ræðu, og loks var fjöldasöngur. Um kvöldið hófst skemmtun í samkomuhúsinu. Þá sýndi leikfélagið leikþátt, [Þiðrandaþáttur e. Guðmund Daníelsson] og söguleg sýning "Aldirnar" einig eftir Guðmund Daníelsson rithöfund. [Sýningin hófst á því, að Fjallkonan birtist í hásæti, klædd bláum kyrtli, bjart hárið liðast niður um mittið. Um ennið bar hún gylta spöng.]  Að lokum fór fram fánahylling. Fyrr um sumarið var haldinn stórdansleikur í Fjölni og um veturinn voru haldnir þar tveir dansleikir í boði UMFE, en þar spiluðu "Ragneiðastaðabræður".

 Gamla konan: Þegar Vigfús Jónsson hafði lokið ræðu sinni á 17. júní 1946 kom kona gangandi eftir götunni, sem enginn átti von á. Hún var klædd að fyrri tíma sið: í peysufötum með dúksvuntu, í slipsisstað hafði hún bekkjóttan silkiklút, sem féll upp að hálsinum. Húfan var djúp og gekk niður á ennið með stuttum skúf, sem kom niður framarlega á vanganum. Á fótum hafði hún íslenska skó og sokka. Á herðunum hafði hún sjal af gamalli gerð, brotið á horn. - Svona kona sást ekki á hverjum degi á götunni og hlaut að vera komin í ákveðnum tilgangi. Hún gekk hiklaust inn á háitíðasvæðið og upp í ræðustólinn, leit fagnandi í kringum sig, meðan hún tók sjalið rólega af herðunum. Hún ávarpaði fólkið á þessa leið: "Hér sé Guð og gott fólk! - Nú er langt síðan jeg hef séð blessað litla þorpið mitt. En í dag koma allir, sem geta. Hvernig á jeg, gömul kona, að eiga orð yfir þá hamingju, sem þessi dagur færir mér? - Ykkar heiður, ykkar hamingja er hamingja mín. - En hvað alt er orðið breytt, og þó ekki, því söm eru fjöllin og söm er fegurðin. Hafið okkar blessað, sem gaf og tók, græn tún og engi. Ætli jeg kannist ekki við það alt. En allir bæirnir mínir eru horfnir, og í þeirra stað komin falleg hús. Og hérna stendur fögur kirkja, hana hef jeg ekki fyr séð. Heilagt guðshúsið, þar sem þið lofið hann og vegsamið. - Einhver er nú munurinn frá því, sem var, þegar við gengum klukkutíma leið til kirkju í uppbrotnum sparipilsum, með kirkjuskóna undir hendinni. Jæja, blessuð börnin mín, þið þekkið mig víst ekki, það er heldur ekki von, jeg kem úr djúpi þagnarinnar, nafn mitt hefur ekki verið skráð á spjöld sögunnar. En hér, um þetta pláss, lágu sporin mín frá vöggunni. - Jeg er konan í litla bænum með fjögrarúðu-glugganum, hann var fallegur á vorin, þegar þekjan var grasi gróin og sólin skein á rúðurnar, og börnin mín komu brosandi inn með fyrstu sóleyjarnar, sem þau fundu útsprungnar á bæjarveggnum. Hann var líka fallegur inni, þegar jeg hafði sópað hann og prýtt eftir bestu föngum og stráð hvítum sandinum úr flæðarmálinu hérna í bæjardyrnar og alla leið út á hlað. - En svo kom veturinn, og þá var glugginn minn frosinn og stundum ekkert til að þíða frostrósirnar með. Oft hafði jeg þörf fyrir meiri mat í litlu munnana. - En ég ætla ekki raunir mínar að rekja, jeg er ekki komin til þess, það á ekki við í dag. Okkur leið oft vel í litla bænum. Þegar kalt var, snérist rokkurinn hart og bver snældan af annari fyltist af bandi í fatnað á fólkið mitt, og flíkurnar komu, þegar rösklega var prjónað. - En ljóðin og sögurnar yljuðu inn í hjartarætur. Guði sé lof, og þökk öllum góðum mönnum, að nú er rnargt breytt til batnaðar og engin börn sjást framar með frostbólgnar hendur og fætur, og engan vantar bita. Ekkert gamalt fólk lengur á hrakningi og engir umkomulausir vesalingar, sem allsstaðar var ofaukið. Jeg er konan, sem bar þangbyrgðarnar, frá sjónum innað hlóðunum. Fór í sölvafjöru á vorin og breiddi þau til þerris á rennslétta grasbalana við sjóinn, sem nú eru horfnir, brotnir niður í svartan sandinn. Ég sakna þeirra ósegjanlega. En hvernig gét ég búist við, að náttúran standi í stað fremur en annað? - Á vertiðinni bar ég fiskinn frá sjónum, þá var oft þungt undir fót upp sandinn, en meðan kraftarnir leyfðu, var vinnan ekki talin eftir. Það var líka björg og blessun, sem ég bar í pokanum. - Jeg tók móinn á mýrinni hérna, bar margan pokann heim, þegar hann var orðinn þur og mig vantaði í eldinn. - Mörg móferðin var skemrntileg, og margt, sem bætti upp stritið. Það er fallegt á mýrinni hérna á sólbjörtum sumardögum og fuglasöngurinn margraddaður. Þá var líka gaman að búa til hlóðir og kynda lyngi og mosa undir katlinum, hvílíkur ilmur, og sjá svo bláan reykinn liðast upp í tært loftið hjá hverju mótaki, hvert sem litið var, og fólk var við vinnu, því allir þurftu að fá sjer sopann á svipuðum tíma. Nú veit jeg, að þið þekkið mig öll, jeg þarf ekki að kynna mig betur. Ef til vill hefur það verið á kvöldin, þegar allir sváfu í kringum ,mig, og ég hlynti að skóm og sokkum heimilisfólksins til næsta dags, ef til vill þá í þögn næturinnar, sem mig dreymdi fegurstu framtíðardrauma um bjartari lifskjör fyrir mig og samtíð mína. Þau lífskjör, sem ykkur auðnast nú að lifa við. - ég gleðst af öllu hjarta, eins og það hefði verið ég sjálf og mitt samferðafólk, því lífið er eilíft áframhald, og enn þekki ég svipinn á ykkur: augunum, vöngunum, herðunum. - En hvað þetta er alt líkt. Nú eruð þið laus við alla kúgun og kvöl. En vakið, svo enginn falli í freistni, vakið yfir frelsinu og biðjið fyrir þjóðinni. [Konan sem túlkaði "frú Sögu gömlu" svo frábærlega, var Pálína Björgúlfsdóttir kennari, en hún hafði einig starfað ötulega á vegum Sambands sunnlenskra kvenna.]

Saga úr kvennablaðinu Hlín 1947.

 

Verkalýðsmál: Kristján Guðmundsson var endurkjörinn formaður Bárunnar. Aðrir í stjórn voru: Jónatan Jónsson varaformaður, Jón Guðjónsson, Þórarinn Guðmundsson og Andrés Jónsson.

 

Hjónaefni: Guðrún Bjarnfinnsdóttir og Jón Valgeir Ólafsson frá Búðarstíg. Guðmundur Á Sigfússon húsasmíðanemi og Lilla Guðvarðsdóttir frá Reykjavík. Guðlaugur Þórarinsson og Dagbjört Sigurjónsdóttir frá Hafnafirði. Ingibjörg Jóhannsdóttir og þórarinn Kristinsson, bæði Eyrbekkingar. Ingibjörg Heiðdal (Sigurðardóttir) og Baldur Sigurðsson. (Guðmundssonar Eyrarbakka) Þeirra heimili var í Rvík. Guðrún J Sæmundsdóttir frá Einarshúsi og Guðmundur Finnbogason, matsveinn frá Eskifirði. Vilborg Sæmundsdóttir frá Einarshúsi og Sigurður Guðmundsson rafvirki á Eyrarbakka.

 

Afmæli:

90 Guðbjörg Gísladóttir í Steinskoti.
85 Bjarghildur Magnúsdóttir, bjó þá í Rvík. Torfi Sigurðsson skipasmiður Norðurbæ.[Hann bar út Alþýðubl. í mörg ár] Ingibjörg Gunnarsdóttir í Gunnarshúsi (Gistihúsinu)
80 Hildur Jónsdóttir í Garðbæ. [Hún var fædd að Lúnarsholti á Landi, dóttir Jóns Eiríkssonar og Ásdísar Þorvaldsdóttur frá Stóra-Klofa. Hún var tvíburi, en bróðir hennar, Þorgils, dó 33 ára. Föður sinn missti Hildur er hún var 4 mánaða gömul. - Hann drukkhaði frá átta börnum í ómegð. Hún ólst upp hjá Jóni á Bergþórshvoli í Landayjum.]
Gunnar Halldórsson Strönd.
70 Guðmundur Ebenezerson skósmiður. Friðrik Sigurðsson sjómaður Gamla-Hrauni, Sigríður Guðmundsdóttir Háeyrarvöllum, Vigdís Eiríksdóttir Neistakoti.
60 Jón Jónsson bóndi í Steinskoti. Guðmundur Jónsson bóndi Steinskoti, Elín Eyvindsdóttir Eyvakoti, Elín Jóndsdóttir Kirkjuhúsi, Jón Helgason Bergi, Þorbergur Guðmundsson Sandpríði.
50 Ágúst (Gústi Greiskinn) Jónsson Litla-Hrauni, Andrés Jónsson Smiðshúsum, Anna Sveinsdóttir Háeyri, Emerentína Guðlaug Eiríksdóttir Blómsturvöllum, Guðbjörg Jóhannsdóttir Hofi, Guðbjörg Elín Þórðardóttir Sandvík, Guðbjörg Vilhjálmsdóttir frá Ásabergi. Guðlaugur Pálsson kaupmaður. Guðrún Jóhannsdóttir Frambæ, Ingibjörg Ólafía Ólafsdóttir Stíghúsi, Jóhanna Benediktsdóttir Litlu-Háeyri, Jóhanna Bernharðsdóttir Litlu-Háeyri, Sigurður Kristjánsson Búðarstíg, Markús Loftson verkamaður. [Hann hafði þá lengi átt heima í Rvík.]
Gullbrúðkaup áttu hjónin Valgerður Grímsdóttir frá Óseyrarnesi og Gísli skósmiður Gíslason frá Eyrarbakka. Þau áttu heima í Rvík.

 

Bornir til grafar:

Guðbjörg Gísladóttir (90) frá Steinskoti. [Guðbjörg var gift Jóni í Steinskoti Jónssyni.]  Guðbjörg Guðmundsdóttir (84) frá Skúmstöðum XI, þá á elliheimilinu Grund í Rvík. [ Hún var systir Ingibjörgu konu Jóns í Norðurkoti og Ólafs söðlasmiðs. Guðbjörg var gift Andrési Guðmundssyni og voru börn þeirra: Hannes og Guðmundur á Eb. Vilhjálmur í Rvík, Andrea í Mosfellssv. og Sigurlína er fór til Englands. d.1928] Jóhann Gíslason (82) fiskmatsmaður Rvík. Hann var frá Steinskoti. [Kona hans var Ingibjörg Rögnvaldsdóttir og dó hún skömmu síðar. Það vakti athygli að 10 ungar meyjar báru kistu hennar.] Margrét Vigfúsdóttir (82) frá Garðbæ. [Margrét var gift Tómasi Vigfússyni formanni og voru þau fósturforeldrar Vigfúsínu og Vigfúsar Jónssonar fv. oddvita í Garðbæ]. Guðmundur Jónsson (79) rennismiður frá Mekisteinsvöllum (rokkadraujari). Jóhann V Daníelsson (79) fv. kaupmaður á Eyrarbakka. [ Hann var fæddur i Kaldárholti í Holtum 1866. Bræður Jóhanns voru Sigurður gestgjafi á Kolviðarhól og Daníel í Guttormshaga faðir Guðmundar rithöfundar og fv. skólastjóra á Eyrarbakka. Kona Jóhanns var Sigríður Grímsdóttir frá Gljúfurholti, d. 1945. Þau áttu einn son, Vilberg sem var þá dáinn fyrir nokkrum árum, dóttir þeirra (ættleidd) var Lovísa gift Ólaf'i Helgasyni, kaupmanni, Eyrarbakka.] Guðmundur Steinsson (78) formaður frá Steinsbæ skipasmiðs Guðmundssonar. [Guðmundur bjargað 8 mönnum af skipi Páls Andréssonar frá Nýjabæ, sem fengið hafði svo vont ólag á Einarshafnarsundi, að það tók Pál frá stýrinu, og einn háseta, er hjá honum sat, og drukknuðu báðir, en hásétarnir 8 gátu haldið sér við skipið stýrislaust og fullt af sjó þar sem það veltist í briminu, þar til Guðmundur gat bjargað þeim.] Helga Guðmundsdóttir (77) frá Þórðarkoti. [Maður hennar var Eiríkur Árnason d.1943 afi Eiríks smiðs í Hátúni]. Jónína Guðmundsdóttir (54) á Snæfoksstöðum Grímsnesi var jarðsett á Eyrarbakka, en hún var frá Merkisteinsvöllum. Þórður Jónsson. [Hann var greinahöfundur og Holtamaður en flutti á Bakkann 1916. Hann bjó síðast í Rvík. Kona hans var Valgerður Jónsdóttir frá Skarði.] Brynjólfur Guðjónsson (30) sjómaður frá Litlu-Háeyri (átti þá heima í Bræðraborg.) [Brynjólfur lést af slysförum um borð í togaranum Skallagrími RE, en þar var bróðir hans Sigurður, skipstjóri um langt skeið.]Agnes Þórarinsdóttir (24) frá Götuhúsum. [Móðir hennar var Guðrún Magnúsdóttir.] Þórdís Guðmundsdóttir (4) frá Götuhúsum. [ dóttir Agnesar þar].

 

 Sandkorn 1946:

Guðni Jónsson magister var skipaður skólastjóri við Gagnfræðaskóla Reykjavíkur. [Guðni var fæddur á Gamla Hrauni á Eyrarbakka árið 1901 og voru foreldrar hans þau Jón Guðmundsson og Ingibjörg Gíslína Jónsdóttir frá Miðhúsum í Sandvíkurhreppi.]

Söngkonan Elsa Sigfúss hélt söngskemmtun í kirkjunni á Eyrarbakka, með aðstoð dr. Páls Ísólfssonar tónskálds. Þá hélt Templarakórinn söngskemtun í Fjölni og var það fyrsta opinbera framkoma kórsins.

Guðmundur Ásbjörnsson var lengi bæjarfulltrúi Reykjavíkur og forseti bæjarstjórnar, en hann flutti af Bakkanum um aldamótin 1900.

Jón Pálsson frá Syðra-Seli var borinn til grafar. Hann var um skeið kennari á Eyrarbakka.

Rit hans "Austantórur II" var gefið út á árinu.  Árið 1889 stofnaði hann söngfélag á Eyrarbakka. Þar var hann þá organleikari við kirkjuna. Árið 1890 stofnaði hann Sjómannaskóla Árnessýslu og kenndi þar sjálfur. Jón flutti til Reykjavíkur 1902. Jón var bróðir Ísólfs Pálssonar tónskálds.

Byggingafélag verkamanna stofnað á Eyrarbakka.

Skólaskemtun héldu börn frá Eyrarbakka í hinum nýja barnaskóla á Selfossi, en þar stóð yfir kennaraþing Árnesinga og Rangárvellinga.

Leikfélag Eyrarbakka sýndi gamanleikinn "Kappar og Vopn" eftir Bernard Shaw.

"Saga Eyrarbakka II" eftir Vigfús Guðmundsson kemur út.

Sigurður Þorsteinsson frá Flóagafli, skrifar blaðagreinar um sjósókn og siglingar.

Eyrarbakkahreppur fékk úthlutað jeppa fyrir milligöngu Búnaðarf. Íslands. Jeppann fékk Litla-Hraun til afnota, en forstöðumaður fangelsins var þá Teitur Eyjólfsson.

Eyrarbakkahreppur fékk 500.000 kr. lán vegna fyrirhugaðrar raforkuveitu frá Sogstöðinni. Það sama fékk Stokkseyrarhreppur.

Sjálfstæðiskonur úr Reykjavík sóttu Bakkann heim.

Sigurjón Jónsson skipstjóri á Eyrarbakka sigldi  nýjum bát Akurnesinga vb. Fram, heim frá Svíþjóð.

Kvenfélag Eb. gaf andvirði eins herbergis til kvennaheimilisins Hallveigarastaða í Rvík.

Það var mikil vá fyrir dyrum þann 29. oktober, er breskt tundurdufl [seguldufl] rak inn á fjöruna framan við þorpið. Árni Sigurjónsson, kunnáttumaður frá Vík í Mýrdal gerði duflið óvirkt á fyrstu fjöru.

 Verðlag og vörur: Mjólkurflaskan kostaði í smásölu árið 1946 kr. 1.90 per ltr. Súpukjöt kr. 10.85 pr.kg. Saltkjöt kr. 9.85 pr. kg. Kartöflur 1. fl. kr. 1.28 pr. kg. Sykur sem og önnur munaðarvara var skömtuð í óþökk húsmæðra sem vildu nýta rabbabara og ber til sultugerðar. Biró-penninn (kúlupenni) kom til sögunnar og fékkst að sjálfsögðu í verslun Guðlaugs Pálssonar og "Bræðrunum Kristjáns". Bókin "Austantórur" eftir Jón Pálsson kostaði kr. 20 og "Saga Eyrarbakka" eftir Vigfús Guðmundsson kostaði kr. 30.

 

Úr grendinni:

Stokkseyri: 7 bátar gerðir þaðan út. Tundurdufl rak á sker við Stokkseyri, en það gerði óvirkt Haraldur Guðjónsson frá Reykjavík.  Undirbúnigur að skólabyggingu á Stokkseyri.

 Selfoss: Við Laugardæli hafði Rafmagnseftirlitið haft með höndum jarðboranir. Var þar borað eftir heitu vatni fyrir fyrirhugaða hitaveitu Selfossbúa. Var þar boruð ein hola 75 metra djúp og fékkst þar ca. 2,4 smálestir af 76 stiga hieitu vatni á klukkutíma. [1 sekúndulítri af 90 stiga heitu vatni, hafði jafnmikið hitamagn og 25.000 kr. virði af kolum, á árs grundvelli] Kirkjukór var stofnaður að Selfosskirkju, en formaður kórsins var Ingólfur Þorsteinsson í Merkjalandi. Fyrir var á Selfossi karlakórinn "Söngbræður".

 Hveragerði: Barnaskóli byggður.

 Í Villingaholti var byggður barnaskóli. Í Gaulverjabæ var byggður leikfimisalur og skólabygging í býgerð. Að Jaðarkoti í Flóa brann hlaðan til ösku.

 

Heimildir: Alþ.bl.1946, Búnaðarrit 1947,  Hlín 1947 (Erindi: Herdis Jakobsdóttir.) Morgunbl. 1946 Menntamál, 1946 Nýtt Kvennablað, 1946 Tíminn, 1946 Vísir, 1946