26.03.2014 22:38
Sú var tíðin, 1937
Í Eyrarbakkahreppi 1937 voru 585 íbúar. Hreppstjóri var Magnús
Oddson stöðvarstjóri, sem og þetta ár gekk að eiga Guðnýju Sigmundsdóttur
símamær. Oddviti var Sigurður Kristjánsson kaupmaður. Um heilsufarið sá Lúðvík
Nordal læknir. Forstjóri á andlega sviðinu var sr. Gísli Skúlason. Andinn yfir
þorpsbúum var frekar daufur þetta árið, því sorglegt sjóslys var skamt frá
þorpinu í vonsku veðri, og án þess að nokkur vissi fyrr en um seinan varð og
engum bjargað.
Sjóslys: Tólf
breskir sjómenn farast.
Enski Togarinn Lock Morar frá Aberdeen fórst þann 31. mars út af
Gamla-Hrauni á Eyrarbakka með 12 manna áhöfn. Hinir látnu voru jarðsungnir á
Eyrarbakka. Hin fyrsti var jarðsunginn 7. apríl og var líkfylgdin allfjölmenn.
Breski fáninn var breiddur yfir kistuna á meðan á athöfninni stóð. Samkomubann
var víð líði, en aflétt um stundarsakir, svo greftrun gæti farið fram. Eitt
líkið rak alla leið til Grindavíkur. Nánar
um þetta sorglega sjóslys: http://brim.123.is/blog/2010/03/31/444333/ Þá druknuðu tveir piltar á kajak við Þorlákshöfn,
er bátnum hvolfdi. Ungu mennirnir voru frá Hafnarfirði. Þá strandaði skonnortan
"Hertha", en hún var með timburfarm. Mikið brim var og suðaustan rok, svo
festar slitnuðu, en menn höfðu verið teknir í land nokkru fyr. Skipið brotnaði
í fjörunni og ónýttist, en ýmislegt dót úr flakinu var selt. [ Hertha var frá
Marstal í danmörku, þrímöstruð skonnorta með 100 hestafla vél, 200 smálestir að
stærð, byggt 1901.]
Kaupfélag Árnesinga átti þrjá trillubáta sem gerðir voru út á Bakkanum,
"Framsókn", "Hermann" og "Jónas Ráðherra". Það óhapp vildi til í stormviðri að
hinn síðastnefndi sökk í höfninni.
Eyrarbakki
hafnarbær fyrir Reykjavík:
Svo bar við um vorið að timburlaust var í höfuðstaðnum, svo hvergi fanst
spíta þó leitað væri í hverjum krók og kima. Á Eyrarbakka voru hinsvegar til
heilu skipsfarmarnir af byggingatimbri sem kaupfélagið flutti inn og brugðu
húsasmiðir í Reykjavík á það eina ráð að senda bílalest eftir timbrinu og
flytja til Reykjavíkur. Einhvern vegin gátu íhaldsmenn fundið það út í sínu
sinni, að þessi skipan mála væri bölvun kommúnismans.
Félagsmál: Stokkseyringar halda veislu.
Í stjórn verkamannafélagsins Bárunnar á Eyrarbakka voru : Þorvaldur
Sigurðsson skólastjóri, formaður. Vigfús Jónsson, ritari og Jón Tómasson,
gjaldkeri. Á Stokkseyri var formaður Bjarma: Björgvin Sigurðsson, en félagið
var nú 33 ára og Stokkseyringum var haldin mikil veisla. Þann 27. oktober var
haldinn fundur í Bárunni, en þar var þess krafist að Alþýðuflokkurinn tæki
þegar upp samvinnu við Kommúnistaflokkinn,
sem leitt gæti til sameiningu þeirra. Í kjaramálum bar hæst áskorun til
Alþýðusambandsþings að segja upp samningi um vegavinnukjörin, sem þóttu léleg.
Félag Iðnaðarmanna í Árnessýslu: Formaður þess var Eiríkur Gíslason
trésmíðameistari á Eyrarbakka og félagsmenn all nokkrir. Iðnfélagið gekk í Landsamband
iðnaðarmanna á árinu.
Fískifélagsdeild var hér, sem bjarni Eggertsson veitti forustu og á
Stokkseyri Jón Sturlaugsson, en þessi félög beittu sér fyrir ýmsum
framfaramálum í sjávarútvegi.
Skóli: Presturinn kom án hempunar, skilin eftir norður í Saurbæ.
Unglingaskóli starfaði nú annan veturinn sinn, en honum veitti forstöðu sr.
Gunnar Benediktson frá Saurbæ. Námsgreinar voru íslenska, reikningur og danska.
Skólahaldi þessu var mjög vel tekið af þorpsbúum og höfðu flestir drengir 14-
17 ára sótt skólann. Um sr. Gunnar var sagt að hempuna hafði hann skilið eftir
norður í Saurbæ, því nóg væri um presta á Bakkanum.
Stjórnmál: Kommúnistar
fengu ekki að hlýða á hina ungu Íhaldsmenn.
Það var kosið til Alþingis þetta ár. Ungliðar "Breiðfylkingingarinnar", boðuðu
til opinbers fundar á Eyrarbakka og Stokkseyri, en fáir mættu. Almennum
borgurum sem mættu til fundarins, en voru ekki hliðhollir Breiðfylkingunni var
vísað á dyr. [ Samtök íhaldsamra þjóðernissinna, eða m.ö.o Nasistaflokkur.]
Skömmu síðar, eða um hvítasunnu hélt Samband ungra Sjálfstæðismanna fund á báðum
stöðum, og var Stokkseyrarfundurinn fjölmennari. Á Eyrarbakkafundinn fengu
Kommúnistar ekki aðgang, [ Fyrir
kommúnista var Gunnar Benediktsson rithöfundur í forsvari, en hann var einig
skólastjóri unglingaskólans.] en fundurinn var engu að síður opinn öðrum flokkum. Ræðumenn á
Eyrarbakka voru Bjarni Benediktsson, Jóhann G. Möller og Guðmundur Benediktsson.
Á Stokkseyri töluðu Kristján Guðlaugsson, Björn Snæbjörnsson og Jóhann
Hafstein. [Framsókn var sigurvegari kosninganna, en Alþýðuflokkur og Bændaflokkurinn
tapa. Aðrir flokkar standa í stað]. Um haustið var stofnað Alþýðuflokksfélag á
Eyrarbakka fyrir tilstilli Jónasar Guðmundssonar, sérlegum erindreka
Alþýðuflokksins. Stofnendur voru 23 verkamenn og sjómenn á Bakkanum. Formaður
var kjörinn Þorvaldur Sigurðssson skólastjóri,
Guðmundur J Jóanatan ritari og Gestur Ólafsson sjómaður, gjaldkeri.
Endurskoðendur voru Vigfús Jónsson og Jón Tómasson. Skömmu síðar var stofnað
Alýþuflokssfélag á Stokkseyri, formaður var kjörinn Björgvin Sigurðsson, Helgi
Sigurðsson ritari, Jón Guðjónsson gjalkeri. Stofnendur voru 33. [Alþýðuflokksfélagið
var stofnað á 33. afmælisdegi "Bjarma" 31. oktober, en það var stofnað 1904, á
sama ári og Báran á Eyrarbakka.]
Látnir: Þorvaldur Magnússon, kona hans var
Ragnhildur Sveinsdóttir. Sigríður Þorleifsdóttir (80) frá Háeyri. Maður hennar
var Guðmundur Ísleifsson kaupmaður, (88) en hann andaðist sama ár. Hann var
einnig víðfrægur formaður. Anna Diðriksdóttir (86) frá Stokkseyri. [Hún var móðir Ólafs Helgasonar í Túnbergi (Ólabúð).
Anna var jörðuð á Stokkseyri.] Guðmundur Einarsson frá Þórðarkoti. [jarðsettur á Stokkseyri.] Ragnhildur
Einarsdóttir (80) frá Inghól. Sigurbjörg Hafliðadóttir (77) frá Litlu-Háeyri. Ingibjörg Gíslína Jónsdóttir
(69) frá Gamla-Hrauni. [Hún var fædd að
Miðhúsum í Sandvíkurhreppi, en var tökubarn hjónanna Guðmundar Þorkelssonar og
Þóru Símonardóttur, að Gamlahrauni. Ingibjörg gekk að eiga Jón Guðmundsson,
formann frá Gamla-Hrauni og áttu þau 17 börn. Þau bjuggu í Vestmannaeyjum.]
Vilborg Sigurðardóttir (69) frá Gamla-Hrauni. [bjó á Stokkseyri og jörðuð þar.] Ólafía Ebenezardóttir (61) að Háeyri. Þórunn
Jónsdóttir [Árnasonar kaupmanns í
Þorlákshöfn] frá Hlíðarenda, en hún dvaldi hér í Gistihúsinu í elli sinni. Þorbjörg
Ólafsdóttir (40) í Garðbæ. Maður hennar var Jón Gíslason. Guðbjörg Sveinsdóttir
(47) frá Eiði-Sandvík. Ingimar Helgi Guðjónsson (7) frá Kaldbak. Dista
Friðriksdóttir (1) frá Brennu. Meybarn (1) frá Sólvangi.
Alexander Stevenson (?) sjómaður á Lock Morar, frá Aberdeen. Charles Milne
(?) sjómaður á Lock Morar, frá Aberdeen. Duncan Lownie (?) sjómaður á Lock
Morar, frá Aberdeen. Frederick Jackman (?) sjómaður á Lock Morar, frá Aberdeen.
George Duthie (?) sjómaður á Lock Morar,
frá Aberdeen. John Connell (?) sjómaður á Lock Morar, frá Aberdeen. John Scott (?) sjómaður
á Lock Morar, frá Aberdeen. Thomas McKay (?) sjómaður á Lock Morar, frá Aberdeen.
Walter E. Barber, (?) sjómaður á Lock
Morar, frá Aberdeen. William Bradley, (?) sjómaður á Lock Morar, frá Aberdeen.
Látnir fjarri. Jón Einarsson, er starfaði á Bakkanum
nokkur ár, við verslun Guðmundar Ísleifssonar, en síðar kaupmaður í
Vestmannaeyjum. Guðmundur Guðmundsson fv. bóksali. Hann bjó þá í Reykjavík.
Samúel Jónsson trésmíðameistari í Reykjavík, en hann lærði trésmíði á Bakkanum
og bjó hér og starfaði í um áratug, um aldamótin 1900, en hann var ættaður
austan af Síðu.
Sandkorn: Steypireiður rak á land.
Áætlanir lágu fyrir um lagningu Sogslínu, til Eyrarbakka og Stokkseyrar.
Enskur togari fórst með allri áhöfn, í skerjagarðinum austur af Eyrarbakka.
Aflabrögð á vetrarvertíð voru sæmileg hér við ströndina. Um 30 Eyrbekkingar
unnu í sjálfboðastarfi með Ungmennafélagi Ölfusinga að byggingu sundlaugar í
Hveragerði. Presturinn flutti af Stóra-Hrauni og í "prestsetrið" á Eyrarbakka,
sem kirkjan hafði nýlega keypt. Mannabein fundust á Hellisheiði, voru
það bein Dagbjartar Gestssonar,
bátasmiðs, er úti varð á Hellisheiði í desember 1921. - Dagbjartur ætlaði frá
Eyrarbakka til Reykjavíkur einn og gangandi. Steypireyður 12 til 13 metra langur
rak á fjörur Eyrarbakka. Við sporð hvalsins hékk 14 metra langur kaðall.
Skipakomur:
"Skeljungur" kom hér með olíu. Tvær danskar skonnortur losuðu fullfermi
af vörum til kaupfélagsins. Þriðja skútan, "Hertha" hlaðin timbri, til K.Á.
strandaði við höfnina.
Af nágrönum: Við Ölfusárbrú er risið talsvert þorp með
öflugu kaupfélagi og fleiri verslunum. Er það af ýmsum nefnt Selfoss. Óþurkatíð
var um allt suðurland og fóðurskorti brá við.
Alþýðubl. Kirkjurit, Morgunbl. Tímarit Iðnaðarmanna, Vísir, Þjóðviljinn