21.04.2013 11:40
Sú var tíðin, 1925
Íbúar voru 808 á Eyrarbakka árið 1925 og hafði fækkað um 35
frá fyrra ári. Reykjavík sogaði til sín fólk héðan af ströndinni. Þurrabúðir og
kot voru smám saman að leggjast í eiði. Höfuðstaðurinn dró til sín námsmenn, sem
og verkafólk til ýmsra starfa og sjómenn. Á Bakkanum vonuðust menn eftir
símalínu allt vestur til Reykjanes, því bátar héðan fóru oft vestur að
Sandgerði til veiða, en 16 ár voru nú liðin síðan símstöð var opnuð á
Eyrarbakka. Íslenska sjóstakka vildu sjómenn hér fá í tilraunaskyni í stað
erlendra. Bryggjugerðin var hinsvegar mesta framfara skrefið um þessar mundir.
Sjávarútvegur: Aflalaust var við ströndina í janúar,febrúar
og mars, en einhverjir bátar reyndu fyrir sér þegar gaf á sjó. Vertíðin hófst
svo fyrir alvöru 20. mars og gerðu 24 mótorbátar út frá Eyrarbakka og
Stokkseyri. Aflaðist strax ágætlega og menn töluðu um "aflahrotu" hér
sunnanlands. Í aprílbyrjun var slíkur landburður af fiski að menn hér mundu
ekki annað eins. Heldur dró úr fiskigengd er á leið vertíðina. 3.520 skipspund
komu á land á Eyrarbakka og Stokkseyri þessa vetrarvertíð og rúm 500 í
Þorlákshöfn. Ekkert aflaðist um sumarið. Útgerðin hér við ströndina vildi láta
koma á landhelgisgæslu á fiskimiðum Stokkseyrar og Eyrarbakka, en enskir
togarar voru orðnir aðgangsharðir hér á miðunum. Stofnaður var lendingasjóður
til að standa straum af hafnargerð er fram liðu stundir.
Skipakomur: Mb. Skaftfellingur kom hér 21. maí og síðan eina
ferð í mánuði yfir sumartímann. Mb.
Úlfur hafði boðað komu sína, en sneri frá vegna vélarbilunar. "Villemoes" kom
með steinolíu til útibús Landsverslunar. "Annaho" kom með salt til Eyrarbakka
og Stokkseyrar. "Svanur" kom seint í nóvember með kol til kf. Heklu.
[í Rangárvalla- og Vestur Skaftafellssýslum höfðu kaupmenn
fengið hafskip með vörur beint frá
útlöndum undangengin þrjú ár, sem skipað var upp á Skaftárós, Vík, Holtsós,
Hallgeirsey og í þykkvabæ. Það var Ásgeir Jónasson skipstjóri frá Hrauntúni sem
fyrstur sigldi skipinu Borg á þessa staði.]
Sjóslys: Enska togveiðiskipið "Viscount Allenby" strandaði
við Þorlákshöfn í brimi og svarta myrkri. Áhöfnin 10 menn björguðust með aðstoð
Þorleifs Guðmundssonar og hans manna í Þorlákshöfn [alls 4 menn auk Sigurðar
Þorleifssonar sem var 13 ára]. Náðu sjómennirnir að handstyrkja sig á kaðli til
lands þar sem þeir voru gripnir úr brimlöðrinu. Skipið sökk skömmu síðar. [Skipstjórinn
var Mr. Thomas Wren]
Verslun: Kanpfélagið Hekla á Eyrarbakka byrjaði að byggja bús
við Ölfusárbrú. Þar var væntanlegt útibú frá félaginu. [ Kaupfélagið Höfn] C.
Pedersen lyfsali á Eyrarbakka fór héðan alfarinn erlendis en áður seldi hann
lyfjabúð sína dönskum lyfjafræðingi.
Landbúnaður: Kartöfluræktun á söndunum var orðinn stór
útvegur um þessar mundir. Fjár og kúabúskapur var jafnan til hliðar við önnur
störf.
Samgöngur: Bifreiðastöð Reykjavíkur og Steindór héldu einkum uppi samgöngum milli Eyrarbakka og Reykjavíkur yfir sumartímann.
Samfélag: Heimilisiðnsýning var haldin hér fyrir tilstulan
U.M.F.E. Glímukappar U.M.F.Í héldu sýningu í Fjölni. Á meðal þeirra var Árnesingurinn,
Sigurður Greipson, en hann var einnig með íþróttakennslu hér á Eyrarbakka og
Stokkseyri. Söngfuglinn Sigurður Birkis söng sig inn í hjörtu Eyrbekkinga og
Stokkseyringa. Jón Jónsson læknir stundaði tannlækningar hér um mánaðar tíma. Þann
6. febrúar voru húsmæður á Eyrarbakka boðaðar á fund, sem halda átti vegna
sögusagna um að stofna ætti "her" hér á landi til að berja á alþýðunni. Hvort
þessi skröksaga alþýðuleiðtoga landsins hafi fengið Eyrbekkskar húsmæður til að
storma á fundinn er hinsvegar ekki vitað. Hvort þessar skröksögur hafi orðið
Bjarna Eggerts oddvita að yrkisefni er hann samdi Alþýðustökur sínar einnig
óljóst:
Oft eru kvæðin efnissmá
og ekki á réttum nótum.
sem að kveðin eru á
eykta- og gatna-mótum.
En þó er gull og gersimar
geymd í þessum sjóðum
og margt af slíku metið var
móti bestu ljóðum.
En það voru fleiri sem kunnu að kveða á Bakkanum, svo sem
Sigfús Guðmundsson snikkari sem kvað yfir spilum:
Að spila "vist" er lífsins list
lífgun tvistu sinni,
eins og kyst sé refla-rist
rjóð í fyrsta sinni.
Íþróttamót var haldið að Þjórsártúni og í 100 m. hlaupi fékk 2.
verðlaun Kári Sigurðsson, U.M. F. Eyrarbakka (13 1/5 sek.). Annars voru Hrunamenn
hlutskarpastir í flestum greinum. Þá var haldin þar iðnsýning í tengslum við
mótið. Vefnaður frú Herdísar Jakobsdóttur og nemenda hennar á Eyrarbakka, vakti
mikla eftirtekt, einkum fyrir smekkvíslega litablöndun og fögur munstur og
mikið þótti og varið í prjónanærföt frá bankastjórafrúnni á Selfossi. Aðalsteinn
Sigmundssom skólastjóri sendi út áskorun til Eyrbekkinga, bæði heima í héraði
og utanhéraðs um að styrkja skólann, sem ekki var vanþörf á. Söngfélagið
Þrestir úr Hafnafirði tók lagið hér á Bakkanum. Þórdís Símonardóttir ljósmóðir
settist í helgan stein. Hafði hún þá tekið á móti um 1.500 börnum.
Látnir: Ólafur Teitsson hafnsögumaður Skúmstöðum (86), Magnús Ormsson (83), hann
var um langt skeið hafnsögumaður og formaður hér á Eyrarbakka. Sesselja Ólafsdóttir skúmstöðum (73),
[ekkja Ebenesers Guðmundssonar gullsmiðs], Jón Hannesson bóndi Litlu-Háeyri (72)
Árni Árnason þurrabúðarmaður í Stíghúsi (60), Sigurður Pálsson Laufási (28), [Hann
andaðist á Franska spítalanum í Fáskrúðsfirði], Guðríður Guðmundsdóttir Háeyrarvöllum (1).
[Sigurður Eirlksson er um tíma bjó á Eyrarbakka. Hann stofnaði sjómanna félag á
Eyrarbakka og Stokkseyri og í Keflavík.]
Sýslan og sveitin: Hugmyndir voru uppi um stofnun héraðskóla
Suðurlands að Reykjafossi [nú Hveragerði]
í Ölfusi. Skemtisamkomur voru oft í Tryggvaskála við Ölfusárbrú, en þar rak
Guðmunda Níelsen veitingahús.
Tíðarfar og náttúra: 14-21 janúar gerði stormviðri og
stórsjó. Þann 21. braut sjórinn og eyddi sjávarvörnum við Stokkseyri,
Eyrarbakka og Grindavík og flæddi langt upp á land og gerði mikið tjón. Fólk
margt flýði úr húsum sínum. Sjógaðurinn frá Stokkseyri að Hraunsá lagðist allur
undan sjóganginum. Sömu leið fór sjógarðurinn frá Eyrarbakka og vestur á
Óseyrarnes, sem og garðar fyrir Hrauns löndunum féllu víðast. Girðingar allar í
sandgræðslunni þar fyrir innan eiðilögðust og hálfgróin sandgræðslureiturinn
fyllti af sandi. Steinolíuport kf. Heklu fauk að miklu leyti og skemdir urðu algerar
á innsiglingamerkjum [Sundvörðum] og nýlegum ljósabúnaði þeirra. Matjurtagarðar
Eyrbekkinga er lágu fleiri hndruð metra með sjógarðinum og biðu sáningar urðu
fyrir einhverjum skakkaföllum. Heyskaðar höfðu einnig orðið hér í grend og
lítil hlaða fauk á Stokkseyri. Foktjón varð víða í uppsveitum. Úrkomusamt mjög
var í Mars, Júní og júlí. Lóan kom þann 2. apríl, en það er sá dagur sem hún
hefur oftast komið á að meðaltali.
Nóvember var fremur hlýr á Bakkanum.
Ýmislegt: Það gat verið erfitt verk og ekki hættulaust að
sveifa bifreið í gang, en það fékk Guðmundur Halldórsson úrsmiður að reyna,
þegar hann ætlaði í smá sunnudagsbíltúr. Þegar bifreiðin hrökk í gang snerist
sveifin með af afli og braut handlegg hans mjög illa sem auk þess fór úr liði
við úlnlið.
Heimildir, dgablöð 1925: Vísir, Morgunblaðið, Ísafold,
Dagblað,Tíminn,
Tímarit 1925: Veðráttan, Ægir,