22.05.2010 15:22
Í minningu Vesturbúðanna
Mánudagurinn 22 maí 1950 var mikill sorgardagur á Eyrarbakka, því þá fyrir nákvæmlega 60 árum var hafist handa við að rífa merkustu minjar íslandssögunnar.
Eitt sinn voru Vesturbúðirnar á Eyrarbakka mestu verslunarhús á Suður- og Vesturlandi og jafn vel þótt allt landið væri tekið til samanburðar. Til þeirra leituðu bændur og búalið með afurðir sínar alla leið austan úr Skaftafellssýslum og vestan af Breiðafjarðareyjum.
Það var því sannarlega mikil saga tengd við þennan stað eins og hér hefur oftlega verið minst á og því hörmulegt að þessi fornu hús skildu rifin vorið 1950. Þarna var ráðist á merkar fornminjar þvert ofan í vilja þorpsbúa, í trássi við lög um verndun fornminja og í algerri andstöðu við skoðanir landsmanna yfirleitt á því, hvernig við eigum að búa að fornminjum okkar og hefur það æ síðan átt að vera víti til varnaðar, en þrátt fyrir það urðu rústir gamalla sjóbúða, og þurrabúða eiðingaröflum að bráð eftir miðja síðustu öld. Niðurrif vesturbúðanna var algjört, svo meira að segja tröppur og hestasteinar voru fjarlægðir og að lokum beitt jarðítu á það sem eftir stóð.
Það var Egill Thorarensen kaupmaður í Sigtúnum og kaupfélagsstjóri KÁ sem framdi þetta mikla voðaverk á þessum sögulegu minjum íslendinga, með þöglu samþykki ráðamanna þess tíma í landinu. Eyrbekkingar börðust fyrir verndun húsanna, sem þóttu mikil staðarpríði, þó svo húsin væru rúinn öllu innanstokks, eftir að búðirnar komust í hendur Kaupfélags Árnesinga, en allt kom fyrir ekki. Þar fór forgörðum margra alda verslunarsaga á íslenskri grund og þjóðar gersemar.
Oft hafa vaknað hugmyndir um endurbyggingu Vesturbúðanna að hluta eða öllu leiti til minningar um þennan sögulega arf íslenskrar þjóðar, en þá jafnan birtast einhver ljón í veginum, sem ekki er unt fyrir áhugafólk að yfirstíga. Svo er víst að þjóðarátak þyrfti til svo að endurbyggja mætti þessi hús.